PD (Persoonlijk Dossier): Robert Ludlum

• 26 april 2018
• Overig
• Marinus van de Velde

PD (Persoonlijk Dossier): Robert Ludlum

De beste man is al jaren niet meer onder ons, maar we zien nog steeds zijn erfenis om ons heen. Als het gaat om boeken, of films; Robert Ludlum is een naam die nog steeds tot de verbeelding spreekt. Dit komt met name door het succes van de boeken met een persoon in de hoofdrol wiens naam nagenoeg iedereen kent: Jason Bourne…

Robert Ludlum werd in 1927 in New York geboren. Hij groeide op in New Jersey. Na de dood van zijn vader ging hij naar een kostschool in Connecticut, waar hij op de Cheshire Academy voor het eerst in aanraking kwam met theater. Dit verklaart zijn eerste stappen in de carrière die uiteindelijk zou resulteren in 210 miljoen (!) verkochte boeken; hij werd acteur en schrijver van theaterproducties. Maar niet voordat hij ook in het Amerikaanse Korps Mariniers had gediend. In die periode trouwde hij met Mary Ryducha en samen kregen ze drie kinderen. Onverdienstelijk was zijn werk in het theater niet. Ludlum speelde in meerdere Broadway producties en werkte mee aan meer dan 200 tv-producties.

In 1971 zette hij zijn eerste stappen als auteur van thrillers. Hij schreef er uiteindelijk 27, maar de eerste was De Scarlatti erfenis. Hij zei ooit in een interview dat het werk in een theater en als auteur niet veel verschilde, want: “…Iedereen zit te wachten op wat erna gebeurt en is op zoek naar spanning en afwisseling…” Het boek verhaalt over een topnazi die in 1944 wil overlopen naar de Verenigde Staten. In zijn bezit; het beruchte Scarlatti dossier. Hij wil alleen zaken doen met een onbeduidende majoor bij de Amerikaanse geheime dienst, Matthew Canfield.

Het zou een soort blauwdruk worden voor de 26 thrillers die hierop volgden; spannende geschiedeniszaken, spionage, wereldse complotten, geheime deals en overheden die zich niet van hun beste kant laten zien. En dan met name richting geheim agenten die het bijltje erbij neergooien. Het Janson dilemma, een van de laatste van Ludlum, laat zien waar het hart van de auteur naar uit ging: een eenzame, eerzame held die zich uit de handen van de corrupte tegenstander moet blijven vechten.

Maar ook de Tweede Wereldoorlog is een steunpijler voor vele boeken: zijn debuut dus, maar ook titels als Het Holcroft pact en De Tristan strategie hebben een onderwerp waarbij in het diepste geheim complotten moeten worden blootgelegd. Waarom Ludlum zich op het schrijven wierp, zei hij ooit dat hij schreef om mensen te vermaken. Maar ook omdat hij wilde schrijven over zaken die hem verontrustten of verontwaardigden. Machtsmisbruik was iets waar hij zich enorm om kon opwinden. En dat kwam dus frequent terug in zijn boeken. De CIA, FBI en grote bedrijven kwamen er, op zijn zachtst gezegd, redelijk bekaaid vanaf…

Het grootste succes van Robert Ludlum volgde in 1980. Het Bourne Bedrog was een boek dat door de lezers werd verorberd en wederom op de bestsellerlijsten omhoog schoot. Voor wie onder een steen heeft geleefd; in het boek wordt een man, meer dood dan levend, uit de Middellandse Zee gehaald. Hij komt bij kennis maar herinnert zich niets meer. Kogelwonden zijn zijn deel en nadat hij is opgelapt door een arts, gaat hij op zoek naar antwoorden. En daarbij wordt hij achtervolgd door mysterieuze mannen die hem dood willen hebben. Zijn zoektocht brengt hem in kringen waar hij liever niet had willen vertoeven. Ook in dit boek is weer het thema zichtbaar van de eenling die is benadeeld door de eigen overheid en op wordt gejaagd, terwijl hij op zoek is naar antwoorden. In de boeken rondom Bourne ging het om een geheim programma van de CIA waarin moordenaars werden opgeleid en ingezet. Wat gebeurt met successen, gebeurde ook met Bourne. Hij kwam terug in het succesvolle Het Jason dubbelspel en Het Medusa Ultimatum (ook wel bekend als Het Bourne Ultimatum).

Daarna werd het rustiger. In de jaren negentig trok hij zich meer en meer terug. Hij werd ziek, onderging een hartoperatie en klom daarna ‘weer op het paard’ als schrijver. Sterker nog, voor het eerst bracht hij in een jaar twee boeken uit: Het Prometheus Project was een losstaand project waarin oud-agent Bryson het opneemt tegen de grote boze Directoraat, een geheime dienst. Maar ook verscheen De Hades factor. Dit was ook zijn eerste boek met iemand anders; Gayle Lynds en duwde de serie rondom kolonel Jon Smith, de Covert One serie, van de kant. Het was een daverend succes. Onderwerp van gesprek; wereldcomplotten, het liefst op gebied van biologische oorlogswapens, en kolonel Jon Smith die naast epidemioloog ook gewoon lekker kan knallen. Een fijne combinatie.

In 2001 kwam er een eind aan het leven van Robert Ludlum. Er is mysterie rondom zijn doodsoorzaak; de een zegt hartstilstand, de ander de gevolgen van brandwonden na een hevige brand in zijn woning. Wat wel overeind blijft, is het feit dat Ludlum een van de succesvolste thrillerauteurs aller tijden is. Met meer dan 200 miljoen verkochte boeken in 33 talen dat ook wel gezegd worden. Nog een ijkpunt voor zijn succes zijn de vele verfilmingen van zijn werk. Bekendst zijn de Jason Bourne-films met Matt Damon in een hoofdrol. Delicaat is het feit dat de films wel erg losjes op de boeken zijn gebaseerd. De doorsnee kijker maalde hier niet naar; de films waren succesvol. De Hades factor is een mini-serie geworden, maar ook zijn eerdere werk verscheen op het witte doek. Bijvoorbeeld Het Osterman weekend (met onze eigen Rutger Hauer) en Het Holcroft pact (met niemand minder dan Michael Caine).

Na zijn overlijden werden de boeken van Robert Ludlum nog wel doorgezet. Zo verscheen zijn manuscripten Het Sigma protocol in 2002 en ook De Bancroft strategie is grotendeels van zijn hand. De Covert One serie werd door verschillende auteurs, met wisselend succes, doorgezet en datzelfde geldt voor Jason Bourne; Eric van Lustbader brengt regelmatig een boek in die reeks uit. Hetzelfde geldt voor de reeks van Janson: verschillende auteurs proberen de erfenis door te zetten. Dat Ludlums naam op de kaft staat, is echter geen garantie voor dezelfde kwaliteit. Daarvoor moet je toch echt briljantjes van de grootmeester zelf oppakken.  En wat zijn dan aan te bevelen boeken? Nou, de kenners zijn het erover eens dat Het Bourne bedrog bovenaan deze lijst hoort. Net als Het Rhinemann spel, Het Hoover archief, Het Matarese Mysterie, en, en, en…