Het valt niet mee om een positie te verwerven in de almaar uitdijende wereld van de Scandithriller, maar het lukte de Zweedse Björn Paqualin onlangs. De scenarioschrijver voor tv-series besloot zijn kans te wagen en vertrouwde zijn verhaal toe aan het papier. Het resultaat; Waar rook is. ThrillZone interviewde hem.

Natuurlijk is het nog steeds COVID-tijd, wat inhoudt dat het interview digitaal plaatsvindt. Wanneer we Paqualin vragen iets over zichzelf te vertellen, glimlacht de Zweed. “Ik hou er niet van om over mezelf te vertellen, maar ik waag een poging. Ik ben een screenwriter die zich bezighoudt met de ontwikkeling van tv-series, zoals de Netflix-serie Young Wallander. Dat doe ik nu ongeveer tien jaar. Ik wilde eigenlijk altijd al wel een boek schrijven en daarbij mijn geleerde ervaringen gebruiken, zoals het neerzetten van een plot. Dat is het leukste, maar tegelijkertijd ook moeilijkste deel. Dat is ook zo als het om tv-series gaat. Je bent een jaar bezig met een plot en daarna begint de ontwikkeling pas. Eindelijk had ik de tijd om een boek te schrijven en twee jaar geleden begon ik. En nu ben ik een auteur. Ik werk echter ook nog steeds voor de tv.”

Dat laatste legde hem qua bekendheid geen windeieren. Vooral in de V.S. en Engeland zijn mensen fan van Wallander, en krijgt Young Wallander dus ook gemakkelijk voet aan de grond.

De tweede thriller van Paqualin verscheen in oktober 2021 in Zweden. Hij hoopt dat het snel vertaald wordt in het Nederlands. Het tweede boek kreeg goede en ook wat gemengde reacties. Het was volgens Paqualin ook moeilijker om te schrijven. “Van het eerst boek verwijderde ik uiteindelijk maar tien pagina’s. Van de tweede ruim zeventig. Dat laat wel zien dat het schrijfproces een stuk lastiger was. Maar dat zeggen veel auteurs; het tweede boek is enorm lastig om te schrijven, dus het hoort er blijkbaar bij.”

Waar rook is is de debuutthriller. De hoofdrol in weggelegd voor politieagente Stella Robertsson, die naar het noorden van Zweden wordt gestuurd om een moordzaak te onderzoeken. Daar woedt op dat moment een enorme bosbrand. “Het idee stond toen ik ons zomerhuisje was in 2014. Daar woedde in de buurt ook een natuurbrand. Die brand was vijftien kilometer weg, maar de rook was zichtbaar en je rook het. Het was best spannend. Toen dacht ik; dit is een mooie achtergrond voor een thriller.”

Daarnaast werkte Paqualin in die tijd ook al veel aan het omzetten van boeken naar tv-series. “Er waren veel van die boeken die me aanspraken. Maar er viel me een ding op die ik anders wilde doen. De hoofdpersonages zijn vrijwel altijd liberaal, hebben veel zelfkennis en zijn maatschappijkritisch. En mijn gevoel daarbij is soms; heb je wat gemist in de echte wereld? Veel mensen zitten zo niet in elkaar. En zo ontstond Stella Robertsson, die je bijna een rechtse populist zou kunnen noemen. Ze gelooft niet in veganisme, geeft niets om klimaatverandering. Sterker nog, ze gelooft dat het inmiddels te laat is om het tij te keren. Dat is het idee achter Stella. Ik vind dat een verademing in het genre.”

Waar rook is is het begin van een trilogie. Het tweede boek is dus inmiddels uit en van het derde boek ligt inmiddels een synopsis klaar. Paqualin is van plan in april te starten met het schrijven van de derde in de reeks. “Dat is ook hoe ik werk. Ik wil eerst een synopsis klaar hebben en zoveel mogelijk duidelijkheid hebben voordat ik begin. Een synopsis bestaat in de regel uit ongeveer zeventig pagina’s. En daar ging ik in mijn tweede boek eigenlijk de mist in; ik besteedde te weinig aandacht aan de uitwerking aan de voorkant. Ik kwam pas achter een aantal fouten in de plot toen ik halverwege het schrijven was. Dan moet je dus in de achteruit, wat veel tijd en energie kost.”

Die gedegen voorbereiding komt voort uit zijn achtergrond als tv-schrijver. “Daar gaat veel geld in om, en dus is het belangrijk om alles aan de voorkant zoveel mogelijk duidelijk te hebben. In die zin heb ik ontzag voor schrijvers die een geweldig plot neerzetten maar daar eigenlijk pas mee starten als ze het boek schrijven. Dat werkt klaarblijkelijk niet voor mij.”

Stella Robertsson is een stoere, wat rechts ingestoken dame. Hoe ze ontstond? “Dat was een intrigerend proces. Ik wilde eigenlijk steeds wegblijven bij de thrillerclichés: een agente die gescheiden is, teveel drinkt. Dat zie je te vaak in het genre. Daarnaast hebben we een traditie in Scandinavië om je thriller te gebruiken om maatschappijkritisch te zijn. Dat spreekt me wel aan, maar ik wilde het een keertje andersom doen. Stella vindt dat alles al geruïneerd is door de politiek en er dus geen redden meer aan is. Dan spreekt het extra aan om haar te combineren met een partner die wel vegetarisch is en geeft om het klimaat. Die tegenstelling springt van de pagina’s.”

Wie Waar rook is leest, kan echter ook de opmerking maken dat Paqualin juist wél maatschappelijke zaken aandraagt. Want waar komt anders zo’n enorme bosbrand vandaan? “Toen ik het boek schreef, was dat echter niet de bedoeling. Natuurlijk is klimaatverandering een enorm onderwerp, maar ik wilde eigenlijk gewoon een spannend en snel verhaal schrijven. Ik wilde het schrijven zoals ik een filmscript schrijf. En dan is een bosbrand wel een interessante achtergrond. Misschien is het juist daarom wel een goede balans geworden.”

Overigens ziet Paqualin wel dat dit juist een van de zaken is die in de Scandinavische thrillertraditie nadrukkelijk aanwezig is; het aanstippen van maatschappelijke tekortkomingen of het leveren van kritiek op bepaalde zaken. “Bijvoorbeeld politiek, of ontwikkelingen in een samenleving. Dat is de kracht van de boeken met Wallander of Martin Beck van Maj Sjöwall en Per Wahlöö. Maar ik wilde dat niet expres aanraken.”

Daarnaast ziet hij ook nog een ander ingrediënt dat steevast terug lijkt te komen in Scandithrillers; de geografische locatie. Bijvoorbeeld een stad, dorp of gebied. “Ook dat wilde ik voorkomen. Mijn boek speelt zich af ergens in het noorden van Zweden maar kent geen specifieke locatie. Dat is een bewuste keus geweest.”

In het boek woedt dus een enorme brand. Brand is een natuurkundig ding; hoe leerde Paqualin over het gedrag van brand? Hij deed naar eigen zeggen uitgebreid onderzoek naar natuurbranden en sprak daarover met verschillende brandweermensen. Zo zit zijn buurman bij de vrijwillige brandweer, en die gaf hem waardevolle informatie over brand in de natuur.

Wie Waar rook is leest, krijgt wellicht het gevoel dat de enorme vuurzee ook dient voor een ander doel; het compartimenteren van de beweegruimte van de personages. In die zin lijkt het op een locked room thriller. “Dat was inderdaad ook mijn bedoeling. Als je kijkt naar die IJslandse serie Trapped, die doen hetzelfde maar dan met sneeuw en ijs. Dat maakt de drama groter; je kunt niet ontsnappen. En dan beweegt vuur zich ook nog razendsnel.”

In het tweede boek verschuift het accent en besteedt Paqualin meer aandacht aan zijn personages. “Vooral Stella krijgt qua karakter meer diepte. Toen ik Waar rook is schreef, besefte ik me niet dat ik meer diepte moest aanbrengen in de relatie tussen Stella en haar dochter. Dat raakte ik aan in het eerste boek, maar ik ontkwam er niet aan om in het tweede boek meer uitwerking hieraan te geven. Net als in de tv-wereld bekroop me het gevoel dat ik deze relatie niet te licht moest opvatten. Daarom komt er meer drama in deel twee. Toch was dit wel lastig, want je wil een lezer ‘meer van hetzelfde maar dan anders’ geven. Daarom lezen ze immers een volgend deel. Tenminste, zo zit ik in elkaar. Het probleem met deze reeks is echter dat ik niet weer een enorme bosbrand kan creëren voor een tweede deel. En ik moest dus wat met die relatie. Het moeilijke was dus om de karakters uit te diepen, en tegelijkertijd weer een zelfde gevoel op te roepen. Ik ben erg blij met wat het geworden is, maar het was wel enorm lastig om te schrijven. Maar, ik ben erdoorheen! En nu dus op naar deel drie, waar ik ook weer enorm veel zin in heb.”

Hoe lastig is het dan om origineel te blijven, helemaal in de wereld van de Scandinavische thriller? “Ja, dat is wel een uitdaging. Want eigenlijk is alles al eens gedaan. Daarom is het de uitdaging om iets wat je neerzet, gewoon ontzettend goed te doen. Dat ligt hem aan de beschrijving van de scenes. Die zorgen ervoor dat een verhaal wel of niet aanspreekt. Met die wetenschap probeer ik de clichés te gebruiken, maar dan op een manier die je niet eerder hebt gezien qua beschrijving. Die zorgen ervoor dat je een boek goed vindt, of juist niet. Ik heb daarin wel een klein voorbeeld; wanneer de dochter van Stella haar belt om haar te feliciteren, beseft Stella helemaal niet dat ze jarig is. Een normale scene, maar dan net met een andere twist. Het is de opgave om deze scenes te blijven bedenken en zo origineel te blijven.”

Waar rook is werd goed ontvangen in Zweden. Hetzelfde geldt voor het tweede deel, maar die kreeg wel wat meer gemengde recensies. “Er zijn vier grotere kranten in Zweden, waarvan eentje thrillers bespreekt. En daar werd ik tot de top 5 van dat jaar gerekend. Prima toch?” Paqualin is niet echt nerveus meer naar de recensies, wat vooral komt doordat hij al heel wat jaren meedraait in de tv-wereld. Daardoor wist hij al wat er gezegd ging worden over het eerste én het tweede boek. Inmiddels weet hij zelf wat werkt, of niet.

Zelf leest hij nog steeds graag thrillers, maar dan wel de klassiekere thrillers zoals George Pelecanos en Dennis Lehane. “Het donkere spul.”  Over donker spul gesproken; de muziekliefhebberij van Stella Robertsson liegt er ook niet om. In Waar rook is luistert ze naar bands als Mayhem en dergelijke, echte black metal. Paqualin verklaart  zichzelf glimlachend: “Ik was vroeger een echte metalhead. Daar wilde ik iets mee doen en dat is de smaak van Stella geworden. Ik heb er zelfs een Spotify-playlist van gemaakt. Een beetje spelen met het genre. Dat deed Pelecanos ook. Hij laat veel muziek in zijn werk doorschemeren; Motown, seventies. Ik vind dat echt wel een toegevoegde waarde voor een boek.”

De laatste vraag; waarom een serie, en geen stand alone? “Ook dat is een bewuste keuze. Ik wil dat elk deel in de trilogie een bepaalde relatie aanstipt. In deel één is dat de relatie tussen man en vrouw. De tweede gaat over de relatie moeder-dochter en de derde over die van dochter-vader. Zo krijgen de karakters meer diepte en ben je eigenlijk verplicht om er een geheel van te maken. Dat zorgde ervoor dat ik meer delen wilde schrijven.”

Waar rook is is gepubliceerd door Uitgeverij Volt.