We spreken met Chris Ryan ter ere van zijn nieuwe thriller Verstoten. Het is een druilerige juli-ochtend wanneer we de Zoom-meeting starten. Ryan logt vanuit Engeland in. Het blijkt een geanimeerd en ontspannen gesprek te worden.
Op de introducerende vraag wanneer Ryan voor het laatst met een Nederlands platform heeft gesproken, moet hij in eerste instantie het antwoord schuldig blijven. Hij moet diep in zijn geheugen graven. “Ik denk dat het bij een boekfestival was, ergens in het westen van Nederland.” Zoetermeer? “Ja, dat klopt! Het was Zoetermeer. Met allemaal boekliefhebbers en uitgevers. Maar dat is alweer een paar jaar geleden inderdaad,” glimlacht Ryan.
Chris Ryan is geboren in het Engelse Rowlands Gill, vlakbij Newcastle. “Ik had een goede jeugd, mijn ouders waren gemiddeld bedeeld. Ik trad na de zware selectie tot bij de Special Air Service. Bij de missie in Irak onder de codenaam Bravo Two Zero werd onze missie ontdekt. Ik was de enige die ontsnapte. Na mijn carrière bij de SAS werd ik auteur, dat is het in het kort wel.”
Zijn nieuwste thriller heet Verstoten. Waar gaat dit boek over? “Laat ik beginnen met te zeggen dat Verstoten is gebaseerd op een echt verhaal. Zoek maar op internet op mall attack Nairobi. Een stel extremisten viel een winkelcentrum aan en doodde daar veel mensen. Het werd een gijzelingssituatie. Een SAS-militair was gestationeerd in de buurt om daar Keniaanse troepen te trainen. Toen hij hoorde van de aanval, is hij naar het winkelcentrum toegegaan. Eigenlijk heeft hij eigenhandig mensen gered daar. Maar de SAS-top nam hem dat niet in dank af en zette hem in een kwaad daglicht. Hij had niet volgens de orders gehandeld en kreeg ervan langs. Onzin natuurlijk, want de man is gewoon een held. Daarop heb ik de hoofdpersoon van Verstoten gebaseerd."
De verhaallijn van Verstoten is de volgende. Nadat SAS-onderofficier Jamie ‘Geordie’ Carter eigenhandig heeft ingegrepen bij een dodelijke terroristische aanslag in Mali, wordt hij bestempeld als ‘lone wolf’ door jaloerse hogere officieren. Het maakt hem een buitenstaander in de eenheid. Carter krijgt een tweede kans met een volgende missie: het vinden van een verdwenen SAS-held genaamd David Vann, die inmiddels als schurk bestempeld wordt.
Is het deel van een nieuwe serie met Geordie Carter? “Nee, dat is het niet. Want in het volgende deel loopt het…laat ik het zo zeggen, anders af voor Geordie dan normaal gesproken met hoofdpersonen gebeurt,” zegt Ryan lachend.
Na zijn SAS-carrière startte Ryan met schrijven. Eigenlijk had dit twee redenen, volgens de Brit. “Na de Iraakse missie werd er een film gemaakt van mijn ontsnapping. Wellicht ken je hem, The one that got away. Het was een slechte verfilming van hetgeen ik had meegemaakt. Veel te dramatisch, en de filmmaker Paul Greengrass portretteerde de missie als één grote mislukking met daarin twee concurrerende kampen; die van Andy McNab en die van mij. Dat was niet waar. De samenwerking verliep gewoon goed tijdens de missie. Om mijn eigen verhaal te vertellen, schreef ik De achtste man. Ik wilde iets rechtzetten. Het boek werd ontzettend goed ontvangen en lanceerde mijn schrijverscarrière.” In dezen was de film dus eerder dan het boek, iets wat vaker eerder andersom gebeurt.
Over Andy McNab gesproken; die ex-collega -en ook thrillerauteur- wordt nooit volwaardig in beeld gebracht maar altijd vervormd of met een zwarte balk voor zijn ogen. Volgens eigen zeggen (in een interview met ThrillZone) is dat omdat hij nog steeds doodsbedreigingen van de IRA krijgt. Wat vindt Ryan daarvan? De Brit lacht en zegt: “Nee joh. Het echte verhaal is dat McNab gewoon een ugly bastard is. Die bedreigingen en dergelijke zijn onzin. En McNab heeft er inmiddels spijt van, want hij kan niet in het openbaar lezingen geven enzovoort.”
De tweede reden dat Chris Ryan met schrijven begon, lag dichterbij huis. “Als je ziet hoeveel volwassenen nog nooit een boek hebben opgepakt en slecht kunnen lezen, is dat schrikbarend. En dat begint bij de jeugd. Lezen is een poort naar een andere wereld en naar een betere toekomst. Ik begon met volwassen actiethrillers maar ook met boeken voor de jeugd, zoals Special Forces Cadets. Het mooie is dat onlangs een berichtje kreeg van een dankbare man, die door mij in zijn jeugd is begonnen met lezen. Dat is waarom ik het doe. Zorgen dat jeugd achter die tablet wegkruipt en een boek pakt. Lezen zorgt ervoor dat je je ontwikkelt.”
Die poort naar de toekomst opent ook een poort in zijn geheugen. “Nu wij elkaar zo spreken, denk ik opeens aan wat lezen voor mensen betekent. Toen ik nog bij de SAS zat, gingen we vaak op training naar het buitenland. Dan ging er ook een krat mee, vol boeken. Lezen zorgde voor ontspanning. Die boeken had je op een gegeven moment wel uit. Maar er was één militair die er een gewoonte van maakte de laatste pagina’s uit die boeken te scheuren en te verstoppen. Moet je je voorstellen; was je bijna bij de climax, waren de laatste bladzijden er niet. Die had hij dus en die kon je krijgen in ruil voor zijn favoriete rantsoen,” besluit de Brit breed lachend.
Hij schreef in eerste instantie vooral stand alone actiethrillers maar begon uiteindelijk ook met series, zoals die met Danny Black en Strike Back. Wat doet hij het liefste? “Ik denk dat het schrijven van stand alones me iets beter ligt. De reden is omdat je in series uiteindelijk steeds op hetzelfde concept uitkomt. Je kunt je personages niet meer beter uitwerken en de blauwdruk van een volgend deel ligt er eigenlijk al. Een opzichzelfstaand boek kun je van 0 af aan opbouwen. Dat ligt mij beter, alhoewel er waarschijnlijk auteurs zijn die er anders over denken.”
En jeugdboeken of volwassen boeken? “Ik vind beiden leuk om te schrijven, maar bij jeugdboeken heb ik een echte missie. En dat is om de jeugd dus aan het lezen te krijgen. Als dat lukt, geeft dat me meer voldoening.”
Bij zijn volwassen thrillers is de feedback vaak dat zijn boeken erg realistisch zijn. Vindt hij dat zelf ook? “Kijk, mijn overtuiging is dat je moet schrijven over wat je weet. Dat zie je in mijn actiethrillers terug. Mijn kennis komt niet uit boeken, maar uit de praktijk. Ik denk dat ik dat best goed aan het papier kan toevertrouwen. Daar komt dat realiteitsgehalte vandaan. Als ik iets niet weet, schrijf ik er ook niet over.”
Zijn boeken zijn al een aantal keren verfilmd of getransformeerd naar tv-series. Hoe kijkt hij hiernaar? “Over The one that got away heb ik mijn mening al gegeven; dat was een slechte film met veel stemmingmakerij. Strike Back is een tv-serie met -voor mij- twee gezichten. Er zijn een aantal seizoenen die too much zijn, en niet realistisch. Met veel kogels, blote vrouwen en seks. Dat vond ik jammer. Maar er zijn ook seizoenen die mijn boeken en ideeën dichter benaderen, zoals die met Philip Winchester als Stonebridge. Die vond ik een plezier om te zien. Op het moment zijn er trouwens geen echte ideeën om meer boeken te verfilmen.”
