Over zowel de Tweede Wereldoorlog als de Koude Oorlog zijn boekenkasten volgeschreven. Van gortdroge beschouwingen tot indrukwekkende geschiedkundige werken en alles wat daar tussen zit; er is bijna geen stukje historie meer onbelicht. Ben Macintyre is een Britse historicus en auteur. Je kunt hem kennen van De spion en de verrader en SAS: helden en schurken. In onze recensie van De spion en de verrader zeiden we. “Een zeer boeiend, indrukwekkend en persoonlijk spionageverhaal dat als thriller hoge ogen zou gooien.” En dat kenmerkt het werk van de Brit; hij schijft over non-fictie alsof het een thriller is. Zijn nieuwste boek is Agent Sonya, dat in het Engels Agent Sonya: Love, Mother, Soldier, Spy heet. Een kleine wenk naar wijlen John le Carré. Lees hier onze recensie.
Maak kennis met Ursula Kuczynski. Ursula is een Duitse jood, die opgroeit na de Eerste Wereldoorlog. Haar jeugd is onbezorgd, ware het niet dat ze in jaren ’20 wordt aangetrokken tot eerst het socialisme maar als snel tot het communisme. Ze demonstreert op straat en wordt daar door Duitse agenten in elkaar geslagen. En daar is het vlammetje als communistische spion geboren.
Kuczynski wordt geworven als spion door niemand minder dan Richard Sorge, een legende in de spionnenwereld. Haar spionage brengt haar van Duitsland naar China en via daar naar Zwitserland, totdat ze uiteindelijk als Mrs. Burton op het platteland van Engeland belandt. Haar rol als spion is veelomvattend; ze bedient de zenderontvanger, werft nieuwe spionnen en vergaart informatie. In eerste instantie spioneert ze tegen nazi-Duitsland maar uiteindelijk gaat het ook om atoomwapengeheimen in Groot-Brittannië.
Macintyre schrijft met Agent Sonya wederom een non-fictie boek met de flair van een spannende thriller. De auteur boft, want Kuczynski schreef zelf een autobiografisch boek over haar leven. Dat gaf Macintyre genoeg materiaal om mee aan de slag te gaan. De Brit is zeer gedetailleerd in zijn beschrijvingen van Kuczynki’s leven. Hij slaagt erin om de spion neer te zetten als een huismoeder met een grote liefde voor haar kinderen en niet als een vrouwelijke James Bond met een pistool in haar tas. Want dat was Kuczynski ook niet; de combinatie van moeder, geliefde en spion was een uitdagende.
Volgens Macintyre was Kuczynski, codenaam Sonya voor de Sovjets, de belangrijkste vrouwelijke spion in de geschiedenis. En als je de wapenfeiten op een rijtje zet, kom je een eind in die richting. Maar het belangrijkste in Agent Sonya is wellicht het feit dat niemand haar écht verdacht. De reden daarvoor is volgens Macintyre simpel; ze werd onderschat door haar mannelijke ‘tegenstanders’. Zo is er een befaamde spionnenjager in Groot-Brittannië die haar op een gegeven moment in het nauw lijkt te hebben. Door onderschatting (en domheid van hem) weet Kuczynski wéderom te ontkomen. Het zegt genoeg; vrouwelijke spionnen waren goud waard tijdens de Tweede én Koude Oorlog.
In Agent Sonya maken bekende historische namen hun opwachting. We noemden al Richard Sorge, een befaamde Sovjetspion. Maar ook Klaus Fuchs komt in het boek voor; hij was een kernwetenschapper én spion. Samen zorgden ze ervoor dat ook de Russen uiteindelijk snel een atoombom konden bouwen. Het maakt de faam van Sonya alleen maar grootser.
De schrijfstijl van Ben Macintyre is wederom flitsend. Hij weet het verhaal op te schrijven als een spannende thriller, maar; soms rolt hij in teveel details, waardoor de vaart uit Agent Sonya lijkt te vloeien. Nergens gebeurt dat gelukkig écht. Een ander punt wat het boek nog meer lading had kunnen geven, is details over welke informatie Sonya doorsluiste. Dat komt echt aan het licht in de beschouwingen van de spionage samen met Klaus Fuchs (atoomwapeninformatie), maar in de hoofdstukken ervoor blijft Macintyre steken in algemeenheden.
Agent Sonya is het spannende verhaal van opoffering voor een ideaal en van risico’s; het schetst een gedetailleerde, goed geschreven inkijk op het leven van één van ’s werelds bekendste vrouwelijke spionnen. Voor geschiedenisliefhebbers verplichte kost, maar ook thrillerliefhebbers zullen van het verhaal smullen.
