1>Interview - Max van Olden Het is dinsdag 28 februari 2017 en ik heb een afspraak met Max van Olden (1973) in Café Hoogendam in Amsterdam. Max debuteerde iets meer dan een jaar geleden met Lieve edelachtbare en ontving daarvoor de Schaduwprijs, een literaire aanmoedigingsprijs van het Genootschap van Nederlandstalige Misdaadauteurs voor het spannendste Nederlandstalige debuut en hij werd voor hetzelfde boek genomineerd voor de Hebban debuutprijs. Amper een jaar later is zijn tweede boek De juiste man verschenen, dat net als zijn debuut is gepubliceerd bij de uitgeverij Ambo Anthos LT. Ik heb net plaatsgenomen in het café en een verse muntthee besteld als ik Max aan zie komen fietsen. Het interview kan beginnen. Als ik hem allereerst vraag om wat over zichzelf te vertellen en wat hij in het dagelijks leven zoal doet, antwoordt hij dat hij is geboren en getogen in het Gelderse Zevenaar, vlakbij de Duitse grens, dat hij een studie rechten heeft gedaan in Nijmegen en dat hij alweer geruime tijd in de Amsterdamse Jordaan woont. Hij is vanaf 2004 advocaat, heeft zich gespecialiseerd in auteursrecht, en adviseert ondernemers onder andere over intellectueel eigendom. Heb je zelf ook altijd al boeken willen schrijven? Ik ben zelf altijd al vanaf jongs af aan een fanatieke lezer geweest. Het idee om zelf een boek te gaan schrijven is voor het eerst bij me opgekomen toen ik ongeveer 28 jaar oud was. Dat liep op dat moment echter op niets uit. Ik kreeg alleen afwijzingen toen ik mijn eerste verhaal aanbood, maar ik heb toch doorgezet. Mijn tweede manuscript ging over een uit de hand gelopen burenruzie. Toen ik het opstuurde naar een agent kreeg ik voor het eerst echt een inhoudelijke reactie en dat was voor mij persoonlijk een mooi moment. Ze zei tegen me dat het manuscript best goed was, maar dat het nog spanning miste. Ze vroeg me om een nieuw manuscript waar meer spanning in zat en dat daar dan serieus naar zou worden gekeken. Vervolgens kwam ik met het derde manuscript en dat was Lieve Edelachtbare. Vanaf toen ging het heel snel. Ik kreeg begin 2014 een contract aangeboden door mijn agent, die het manuscript vervolgens doorstuurde naar een aantal uitgeverijen. In oktober 2015 werd het gepubliceerd en dat was natuurlijk een droom voor mij die in vervulling ging. Ik ben echter niet stil blijven zitten en meteen doorgegaan met schrijven. Ik kreeg natuurlijk extra de smaak van het schrijven te pakken na het winnen van de Schaduwprijs vorig jaar. Het volgende boek is dus De juiste man geworden dat vergeleken bij Lieve Edelachtbare gelaagder en psychologischer is, iets meer een roman. Zowel Lieve edelachtbare als De juiste man spelen zich af in de juridische wereld. Was dit gelet op jouw achtergrond voor jou een bewuste keuze? Als je begint met schrijven, moet je het jezelf niet te moeilijk maken. Schrijven is een moeilijk vak en echt een ambacht dat je zult moeten leren. Als je dan naast technische aspecten als perspectief, zinsloop, het gebruik van alinea’s en geloofwaardige personages, ook nog gaat schrijven over een wereld die je niet kent dan maak je het voor jezelf wel heel erg moeilijk. Verder is de advocatuur een vak dat zich heel goed leent voor een thriller. Het is een vak met veel geheimen, dossiers en spanning, waar echt genoeg inspiratie uit valt te halen en dat zie je ook als je kijkt naar de vele andere schrijvers die de advocatuur als achtergrond gebruiken. John Grisham en Scott Turow zijn daarvan natuurlijk mooie voorbeelden. Om deze twee redenen wilde ik graag een boek schrijven dat zich in de rechtszaal afspeelt. Ik denk ook dat het voor de lezer leuk is om een inkijk te krijgen in de juridische wereld. Is het schrijven van een thriller die zich in de juridische wereld tegelijk niet ook moeilijker? Je weet immers veel beter dan de gemiddelde Nederlander hoe een en ander in elkaar zit en je wilt naast een goed plot en een spannend verhaal natuurlijk ook dat het ook juridisch gezien allemaal klopt. Dat is een goede vraag. Ik weet vanuit mijn vakgebied hoe het recht werkt en hoe de regels in elkaar zitten en je moet als schrijver voorkomen dat het te technisch en te juridisch wordt. Ik heb dan ook geprobeerd om dit soort passages zoveel mogelijk weg te laten in mijn beide boeken. Dat is denk ik voor de lezer ook niet leuk en interessant om te lezen. Een tenlastelegging is bijvoorbeeld voor de gemiddelde lezer bijna niet doorheen te komen. Ik heb het allemaal dus wel iets gesimplificeerd, maar ben daar ook weer niet in doorgeschoten. Het moet ten slotte wel geloofwaardig blijven. Als er echter een jurist opstaat die zegt dat er bijvoorbeeld op pagina 156 iets staat wat echt niet klopt dan zal dat wel zo zijn, maar je moet je zelf af en toe ook wat vrijheid gunnen, je moet er een beetje speels mee om durven gaan. Ik heb ten slotte geen juridisch handboek geschreven. Het is een thriller en geen non-fictie. Op je auteurspagina bij Ambo|Anthos wordt een vergelijking getrokken met John Grisham. Wat vindt je van die vergelijking? Dat is natuurlijk een hele eer. Hij is een grootheid en ik mag zijn verhalen graag lezen. Ik heb echter wel mijn eigen stem en mijn eigen stijl. Natuurlijk zijn er ook de voor de hand liggende overeenkomsten. Vooral Lieve edelachtbare speelt zich af in de rechtszaal, maar De juiste man staat alweer een stuk verder af van de dagelijkse juridische praktijk. Hoe ben je eigenlijk bij Ambo Anthos terechtgekomen? Dat heb ik aan mijn literair agent te danken, Marianne Schönbach. Ik heb een ronde gemaakt langs een aantal uitgeverijen en Ambo Anthos was er daar een van. Ik ben erg gelukkig met die keuze. Er is zeer veel talent aanwezig en goede redacteuren. Hoe belangrijk zijn die redacteuren voor jou? Er zijn schrijvers die er niet veel van moeten hebben, maar ik kan zelf niet zonder. Een boek schrijf je niet alleen. Ik heb altijd veel aan de adviezen van mijn redacteur gehad. Professionele redacteurs zien veel meer dan goede vrienden, hoe eerlijk die laatsten ook zeggen te zijn. Welk van je twee boeken was gemakkelijker om te schrijven? Ik vond De juiste man moeilijker om te schrijven. Ik heb er ook veel meer research voor moeten doen. Ik heb me op allerlei gebieden moeten inlezen en met mensen moeten praten en dat was met Lieve edelachtbare veel minder. Wat het gemakkelijker maakte was dat ik de techniek van het schrijven inmiddels meer in de vingers had. Ik had al bepaalde dingen geleerd en afgeleerd en dat heb ik voor een groot deel te danken aan mijn redacteur. Ik heb nu bijvoorbeeld veel minder de neiging om onnodig uit te wijden. Als je een thrillerplot schrijft heb je te maken met allerlei radertjes die allemaal in elkaar grijpen, zodat het grote geheel loopt. Je moet alleen niet te veel aan de lezer willen laten zien dat je overal over hebt nagedacht en dat alles helemaal klopt. Dan krijgt een boek iets kunstmatigs. Technisch gezien was het dus gemakkelijker, maar qua plot was het lastig. Ik heb echt moeten zweten om de deadline te halen. Waarin vind je dat je als schrijver sinds Lieve edelachtbare vooral bent gegroeid? Ik heb nu meer aandacht besteed aan personages. Ik ben er na twee boeken wel achter gekomen dat de personages echt het belangrijkste bestanddeel zijn van een boek. Daarna komt pas het plot. Je leest over mensen en de lezer is zelf natuurlijk in de eerste plaats ook een mens. De lezer wil de mensen in een boek goed leren kennen en in hun gevoelsleven kunnen duiken. Het hoofdpersonage moet dus staan als een huis. Dat is me in De juiste man denk ik beter gelukt dan in Lieve edelachtbare. Ik zie Oscar in elk geval helemaal voor me. Dat is voor mij echt een man van vlees en bloed geworden. Zelf vond ik Oscar als hoofdpersonage niet echt een heel erg voor de hand liggende keuze. Het gaat tenslotte om een 63-jarige uitgebluste advocaat, niet echt een personage waarvan je op voorhand denkt dat de lezer dat een super interessante man zal vinden of waarmee de lezer zich gemakkelijk zal kunnen identificeren. Waarom heb je besloten om over hem te gaan schrijven? Het heeft in de eerste plaats te maken met tijdsverloop. Dat is een belangrijk gegeven in het boek. Ik had dus iemand nodig die om het zo te zeggen al wat rijper was. Ik wilde daarnaast ook niet vervallen in clichés en schrijven over de jonge, succesvolle en flitsende advocaat. Dat vind ik ook helemaal niet interessant. Aan Oscar zit een verleden, een randje, je moet hem ook een beetje leren kennen. In het begin komt hij misschien een beetje stug over, misschien zelfs een beetje als een lapzwans, maar ik denk dat de meeste mensen na een aantal hoofdstukken wel zullen begrijpen dat er een reden is waarom hij zo is geworden. Hij heeft een heel verleden, waardoor je hem gaat begrijpen en hem ook aardiger gaat vinden. De juiste man is eigenlijk een heel donker boek qua thematiek. Had je tijdens het schrijven nooit het idee dat het voor sommige lezers misschien te zwaar zou worden? Nee, dat had ik zeker niet. Ik wilde heel graag iets doen met groot onrecht en groot onrecht is nu eenmaal een zwaar onderwerp en zeker het onrecht dat Oscar is aangedaan. Laat het dan af en toe maar zwaar zijn. Ik heb al van een paar mensen gehoord dat ze het boek met een brok in de keel hebben gelezen en soms zelfs een traantje hebben weggepinkt. Ik zie dat als een compliment. Het geeft aan dat er naast spanning ook emotie in het boek zit. Ik ben geen schrijver die het van de spetterende actie moet hebben. Ik schuw het niet, maar het moet altijd ten dienste staan van de ontwikkeling van de hoofdpersoon. Een puur op actie gerichte thriller hoeven we dus niet van je te verwachten? Ik vind het zelf wel lekker om te lezen. De actie scenes die Pjotr Vreeswijk bijvoorbeeld beschrijft met achtervolgingen en schietpartijen lees ik graag, maar ik weet niet of ik dat zelf zou kunnen schrijven en ik denk ook niet dat het mijn stijl is. Wat is voor jou de grootste uitdaging: het creëren van geloofwaardige en levensechte personages of het bedenken van een goed verhaal? Dat vind ik allebei even moeilijk. Een goed plot opbouwen is razend ingewikkeld, het is net een kaartenhuis dat je opbouwt. Als je dan een fout maakt, stort alles in. Er gaat bij mij maanden aan denkwerk in zitten. Personages zijn in dat opzicht anders, je kunt bij wijze van spreken iemand in een café zien zitten en ineens denken, ja dat is hem, je ziet iemand, je hoort hoe hij praat en ziet hoe die persoon beweegt, het kan ook uit de vriendenkring komen of van de tv, maar ineens kun je je personage gevonden hebben. Die vondst is alleen wel van cruciaal belang. Als je geen goed personage hebt, maar wel een goed plot, dan lees je eigenlijk een samenvatting van gebeurtenissen en dat is niet interessant. Zelf ben ik geneigd om een plot te vergeten nadat ik twee of drie nieuwe boeken heb gelezen, terwijl een goed personage me echt bij kan blijven. Dat verklaart denk ik ook voor een groot idee succes van series met een zelfde hoofdpersonage. Mensen zijn geïntrigeerd door zo’n personage en willen die blijven volgen. Je moet mij inderdaad ook niet vragen hoe de plot van de laatste Grisham exact in elkaar stak. Waar en wanneer is precies het idee voor De juiste man ontstaan? Het idee is ontstaan doordat ik iets met groot onrecht wilde doen. Daarnaast had ik een uitgangspunt in mijn hoofd van een advocaat die al heel lang zit te wachten op die ene zaak tegen die ene advocaat die hij niet mag. Ik heb ooit eens zelf een zaak meegemaakt waarin ik tegenover een vriend stond in de rechtszaal wat een heel raar en onwerkelijk gevoel was. Wanneer vind je eigenlijk naast de advocatuur en je sociale leven de tijd om te schrijven? Dat is echt de schaduwkant van het schrijven. De laatste maanden voor de deadline heb ik op alles nee moeten zeggen wat mijn sociale leven aanging. Er gaan maar vierentwintig uur in een dag. Overdag moest ik natuurlijk gewoon werken, ’s avonds en in het weekend schrijf ik en er bleef geen tijd over voor andere dingen. Zijn er clienten van je die je boek hebben gelezen? Ja, dat weet ik wel zeker. Soms vraag ik er gewoon wel eens naar en de meesten vinden het ook leuk. Lieve Edelachtbare was je derde manuscript, na twee eerdere afwijzingen en amper een jaar later win je de Schaduwprijs. Hoe voelt dat eigenlijk? Ik weet nog dat de uitgeverij me opbelde met de mededeling dat ik was genomineerd. Ik moest toen nog een maand wachten op de prijsuitreiking en dat was een hele lange maand. Op het moment dat mijn naam uit de envelop kwam, voelde dat heel gek en onwerkelijk. Het gaf op dat moment een enorme kick en het was echt de kers op een enorme taart. Mensen hebben me gevraagd of het ook extra druk oplevert en dat doet het inderdaad, maar het heeft me ook een enorm zelfvertrouwen gegeven. Ik heb het tweede boek snel kunnen afronden, doordat ik nog steeds in die positieve energie zat. Ik sprak ooit eens een schrijver uit het buitenland die al heel wat bestsellers op zijn naam heeft staan en goede literaire kritieken heeft gekregen en hij had nog steeds heel erg het idee dat hij ooit tegen de lamp zou lopen en dat mensen door zouden krijgen dat hij eigenlijk helemaal niet zo goed is. Kennelijk geven goede verkoopcijfers en kritieken niet altijd dat zelfvertrouwen. Stel we zijn een paar jaar verder en ik heb drie nieuwe boeken geschreven. Stel verder dat die drie boeken in de verkoopcijfers niets hebben gedaan en alleen negatieve kritieken hebben gekregen, ja, dan zakt het zelfvertrouwen natuurlijk wel weg. Ik denk dat ik dan wel door zou willen gaan met schrijven, maar het is fijn om af en toe erkenning te krijgen. Ben jij iemand die constant met losse ideeën rondloopt voor volgende boeken? Ik heb een app waar ik constant mijn ideeën in zet. Ik kijk altijd om me heen naar mensen, vang soms gesprekken op en heb dan misschien een nieuw uitgangspunt voor een boek. Wat is leuker: de advocatuur of het schrijverschap? Het is echt niet te vergelijken. Als het me gegeven zou zijn dat ik van het schrijven zou kunnen leven dan zou ik toch geen fulltime schrijver willen zijn. Ik zou ook altijd advocaat willen blijven. Alleen maar schrijven is mij te eenzaam. Ik heb mensen om mij heen nodig. Ik vind het fijn om midden in de maatschappij te staan en het juridische ambacht zou ik nooit willen missen. Tegelijkertijd zou ik ook niet meer zonder het schrijven willen, want het is een mooi contragewicht voor het harde, rationele denken. Ik ben dan ook blij dat ik het schrijven er naast heb kunnen doen en ik ben ook van plan om het nog lang te blijven combineren. Is de advocatuur dan de grondslag voor je schrijfinspiratie? Onder meer. Als ik niet meer zou werken dan zou ik geen ervaringen meer opdoen. De ideeën en verbeelding komen voort uit de dingen die je meemaakt. Als je alleen nog maar thuiszit, dan gebeurt er toch erg weinig. Waar schrijf je het liefst? Gewoon thuis in mijn werkkamer. Als ik echt kilometers wil maken, ga ik in een huisje in het bos zitten. Ik heb dat twee keer een week in mijn eentje gedaan en dat werkt heel goed. In hoeverre werkt het mee dat je in de advocatuur gewend bent om gebonden te zijn aan deadlines? Ik weet dat wanneer er een deadline aankomt ik efficiënter werk. Onder druk wordt alles vloeibaar. Heb je geen last van afleidingen tijdens het schrijven? Als ik vast zit in een plot dan wordt het erg verleidelijk om de deur uit te gaan, maar de deadline is toch altijd iets dat in mijn achterhoofd blijft zitten. Uiteindelijk forceer ik op een gegeven moment gewoon een doorbraak. Ik ben gelukkig ook een gedisciplineerde schrijver en ik vind het gewoon ook erg leuk om te doen. Dan wil ik me er ook echt in vastbijten. Ben je iemand die gemakkelijk schrijft of moet je er echt voor werken om de juiste gedachtes op papier te krijgen? Over het algemeen schrijf ik redelijk snel. Ik kan tijdens een avond zo’n duizend woorden schrijven. Wat bij mij erg gemakkelijk gaat zijn dialogen, die vloeien af en toe echt uit mijn pen. Wat voor mij veel lastiger is zijn de beschrijvingen van ruimtes, mensen en metaforen. Probeer maar eens een omschrijving te geven van een mooie vrouw die niet cliché is. Toch vond ik De juiste man in de beschrijvende scenes soms wel erg sterk, bijvoorbeeld bij de manier waarop je het landschappelijke gebied boven Amsterdam beschreef. Het leest misschien gemakkelijk, maar het schrijven is moeilijk. De Engelsen hebben er een mooie uitdrukking voor: Easy reading is hard writing. Je moet een omgeving goed kennen, ik ben er dan ook vaak naar toe gegaan, ik heb er rondgelopen en foto’s gemaakt en dan moet je het in mooie zinnen op gaan schrijven. Daar gaat echt heel veel tijd in zitten. Bedankt voor het interview. Heb je zelf nog iets wat je kwijt wilt? Ik zou vooral graag van de lezer willen weten of hij of zij de daden van Oscar goed kan keuren. Die vraag stel ik aan iedereen en ik ben eigenlijk ook wel benieuwd wat jij ervan vindt.