Interview - Chris Houtman

• 01 maart 2018
• Interview
• Marinus van de Velde

Interview - Chris Houtman

1>Interview - Chris Houtman Chris Houtman is een Nederlandse auteur die onlangs debuteerde met de thriller Akte van berouw. De recensie kunt u hier lezen. Wij spraken met Houtman! Wie is Chris Houtman? Eerst maar de droge feitjes: geboren in Den Haag, op 28 november 1955, op 3 jarige leeftijd verhuisd naar Wassenaar (buurjongentje van de familie Buch/Büch), telg uit een katholieke familie, vier oudere broers, won in 1975 het Camarettenfestival, afgebroken studies Nederlands en theologie, daarna werkzaam geweest bij Theater de Engelenbak in Amsterdam, vervolgens bij de KRO en IDTV,  gehuwd, twee kinderen, tegenwoordig woonachtig in Alkmaar. Waarom, na een carrière op het toneel en voor tv, de beslissing om een thriller te schrijven? De ambitie om een boek te schrijven heb ik mijn hele leven al gehad, maar het kwam er nooit van, mede door mijn drukke werkzaamheden in het theater en bij de televisie. In 2013 werd ik getroffen door keelkanker. Ik moest een laryngectomie ondergaan, een ingrijpende operatie waarbij mijn strottenhoofd en mijn stembanden werden verwijderd. Sindsdien spreek ik middels een stemprothese, hetgeen redelijk lukt, maar het werd bijna onmogelijk om mijn oude werk weer op te pakken. Ik moest mijn hele leven opnieuw inrichten. Eindelijk vond ik de(noodgedwongen) rust om te schrijven. Het begon met twee oefenboeken. Tomas Ross, die ik ken uit de tijd van mijn televisiewerk, heeft die twee manuscripten kritisch gelezen en met zijn opmerkingen en goede adviezen in mijn achterhoofd ben ik uiteindelijk met Akte van berouw aan de slag gegaan. Was het schrijfproces spannend? Wist je waar je aan begon? Ik denk dat ieder schrijfproces spannend is. Vooraf heb je een idee over welke kant je op wilt met je verhaal, maar onderweg ontdek je eigenlijk steeds meer mogelijkheden dan je bij het begin had kunnen bedenken. Ik heb  veel geschreven voor televisie en voor het theater, dus op zich was het creatieve proces niet helemaal vreemd voor me, maar voor een boek van meer dan 350 pagina’s heb je wel een langere adem nodig dan voor een televisiescript. Wat ook nieuw voor me was: je hoeft geen rekening te houden met een productiebudget, met de wensen van een regisseur, met de specifieke kwaliteiten van de acteurs,  met de beschikbaarheid van locaties, kortom: in een boek heb je meer vrijheid. Dat heeft voor- en nadelen, dus het was wel weer even puzzelen voordat ik hier een goede balans in had gevonden. De eerste kritieken zijn goed. Wat doet dat met je? Het geeft moed. Kort na mijn ziekte heb ik me op het schrijven gestort, maar dat deed ik bijna volledig in het luchtledige. Ik heb mijn pennenvruchten aan een paar mensen laten  lezen wier mening ik hoogacht, maar het was nog ‘niet echt’. Dat is het nu wel. Het geeft me het gelukkige gevoel dat ik niet de enige ben die vindt dat ik een goede keuze heb gemaakt door me voor de volle honderd procent op mijn schrijverschap te storten. Wanneer werd voor jou duidelijk dat Akte van berouw een plek moest krijgen in het Vaticaan? Eigenlijk al sinds de mysterieuze dood van paus Johannes Paulus I in 1978 heb ik rondgelopen met het idee om iets er iets mee te doen. Ooit heb ik een schets geschreven voor een speelfilm over dit thema, maar heb dat weer weggelegd omdat er andere televisieprojecten waren die plotseling gerealiseerd  konden worden en die gingen voor. Dus toen ik twee jaar geleden besloot om mijn eerste echte boek te schrijven was de keus vrij simpel. Verder ben ik al lang gefascineerd door wat er allemaal gebeurt in en rond het Vaticaan. Ik ben niet meer gelovig, ik noem mezelf cultureel katholiek, maar die vreemde minimaatschappij boeit me mateloos: de machtsintriges, de (schijn)heiligheid, de corruptie, de priesterboordencriminaliteit, de verboden seksualiteit, de link met tradities uit de Romeinse keizertijd. Het is een schitterend inkijkje in de menselijke psyché in relatie tot een vermeende Almacht. Een dankbaarder decor voor een spannend boek is amper denkbaar. Bovendien kende ik de denktrant en het taalgebruik van die wereld een beetje, door de paar jaar dat ik heb gestudeerd aan de Katholieke Theologische Hogeschool van Amsterdam. In hoeverre ben je onder andere de geschiedenis rond misbruik ingedoken? Hoe was dat? Ondanks het feit dat ik lang heb rondgelopen in Rooms Katholieke kringen heb ik misbruik nooit zelf aan den lijve ondervonden, maar ik ken natuurlijk wel de verhalen. Ik weet hoezeer de slachtoffers zijn beschadigd door hetgeen hen is aangedaan. Een van die mensen was een goede vriend van mij, inmiddels overleden. Ondanks alle ellende is hij tot zijn laatste snik gelovig gebleven. Om recht te doen aan zijn worsteling met de kerk heb ik dit thema een belangrijke plek gegeven in het verhaal. Uiteraard ben ik daarnaast ook een aantal zaken gaan researchen, zoals de affaire van de Domspatzen in Regensburg met Georg Ratzinger, de oudere broer van paus Benedictus XVI en de zaak waarbij kardinaal Pell in Australië is betrokken. Hoe was het om de karakters tot leven te wekken? Ging het vanzelf? Het fascinerende aan schrijven is dat je mensen in je boek letterlijk tot leven kunt wekken. Jaap Hofhuis, de hoofdpersoon, is opgebouwd uit mijn herinneringen aan twee mensen uit mijn verleden die ik goed heb gekend. Allebei zijn ze inmiddels overleden, dus het geeft mij als schrijver een extra dimensie als ik ze in mijn verhaal weer “levend” kan laten rondlopen. Maar ook voor de andere personages heb ik mensen in mijn hoofd gehad die ik goed ken, dat maakt het creatieproces tastbaar voor me. Alleen voor de paus heb ik me wat meer laten leiden door mijn fantasie. Ik heb natuurlijk research gedaan naar zijn persoonlijke levensgeschiedenis, maar qua karakter moest ik afgaan op hetgeen er over hem wordt verteld door derden. Maar uiteindelijk heb ik me ook laten inspireren door de naam die hij aannam toen hij tot het pausschap werd geroepen: Franciscus. Dat gaf aan wat voor soort man hij wilde zijn: iemand die voor een simpel bestaan kiest, die wars is van rijkdom, pracht en praal. Een mens van principes, strijdend tegen armoede en onrecht, maar tegelijkertijd gevangen in rigide en misschien wel levensgevaarlijke Vaticaanse intriges. Wat wilde je met het verhaal bereiken? Ten eerste dat de lezer zich zou amuseren. Maar het boek heeft daarnaast ook een serieuze sub tekst: het tekent de contrasten binnen de Rooms Katholieke Kerk, het schetst het geweldige werk dat wordt gedaan in ontwikkelingslanden in Azië en Afrika, als tegenhanger van de belachelijke rijkdom van de kerk in Europa, Amerika en Australië, met alle psychosociale problemen van dien. Een kerk die op zichzelf staat, die introvert is en die weinig binding meer heeft met de hedendaagse wereld wordt uiterst vatbaar voor toestanden als misbruik, corruptie en andere sjoemelpraktijken. Ook daarover gaat Akte van berouw, het roept de kerk op om het voorbeeld te volgen van de paus in mijn verhaal: spijt betuigen en proberen het goede te doen. Tot slot wilde ik aandacht besteden aan de volslagen idiote Vrouwe van alle Volkeren Beweging, die onder leiding staat van Mgr. Punt van Haarlem. Dat de onbegrijpelijke Maria-visioenen van een labiele Amsterdamse vrouw zoveel teweeg kunnen brengen is een raadsel. Mijns inziens grenst het aan pure godsdienstwaanzin, ook al is er een Nederlandse bisschop bij betrokken. Het is een precair onderwerp; heb je daar al iets over terug gekregen? Een van de mooiste reacties was van de 90-jarige kloosterzuster, een tante van een kennis. Ze herkende veel van de katholieke problematiek in het boek en was met meerdere misstanden in het Vaticaan bekend. De paus vond ze geloofwaardig neergezet; uit de verhalen die zij kende, moet hij ook echt zo zijn. Ze liet me echter ook weten dat ze het boek niet zo snel aan haar medezusters zou laten lezen, want die zouden misschien geschokt zijn. Wel wilde ze het nog aan een vriendin, een pastoraal werkster, laten lezen die het ook zou kunnen waarderen. En ze ging het nog een keer lezen! Met name dat laatste zinnetje deed me deugd. Het is een eer als mensen je verhaal nog een keer willen lezen. Als je moest kiezen; welke auteur is jouw voorbeeld en waarom? Ik ben een grote fan van Robert Harris. Hij is mijn voorbeeld omdat hij precies die twee genres beoefent die ik graag onder de knie wil krijgen: actuele thrillers en historische romans. Mijn tweede boek (verschijnt eind april) is weer een thriller, maar mijn derde – die in oktober gaat verschijnen – wordt mijn eerste historische roman. Welke thriller had jij zelf willen schrijven? The Day of the Jackal van Frederick Forsyth. Een magistraal boek: je weet vooraf dat de aanslag op president de Gaulle gedoemd is om te mislukken, want hij is nooit vermoord, maar toch blijft het verhaal tot op de laatste pagina bloedstollend. In Akte van berouw heb  ik overigens met een soortgelijk schrijversdilemma geworsteld. We weten namelijk allemaal dat paus Franciscus nog leeft, dus hoe bouw je desondanks een spannende vertelling op? Wat historische romans betreft staat bij mij het boek Pompeii van Robert Harris op de eerste plek. Lees je zelf veel thrillers? Redelijk veel, maar het is niet het enige genre dat ik tot me neem. Thrillers interesseren me, zolang ze maar niet vol geplamuurd zijn met louter actie. En met iconische helden zoals professor Robert Langdon heb ik niet zoveel, dat zijn eigenlijk stripverhaalpersonages geworden. Wat spannende boeken betreft hou ik van Frederick Forsyth, Robert Harris, Sjöwall &Wahlöö, Irving Wallace, Ken Follet, Leon Uris, Janwillem van de Wetering, Tomas Ross, Charles den Tex, Simone van der Vlugt, John Grisham en Saskia Noort. Maar ik geniet ook van het dikwijls door de geschiedenis geïnspireerde werk van Colleen McCullough, Isabel Allende, Simone de Beauvoir, Rosita Steenbeek, Cees Nootenboom en Arthur Japin. En daarnaast lees ik veel historische non fictie: Jona Lendering, Vincent Hunink, Peter Fitzsimons, Luc Panhuysen, Barbara Tuchman e.v.a. En nu? Op naar het volgende boek? Het volgende boek is klaar en verschijnt eind april. De titel is Het negende gebod, met als ondertitel ‘Gij zult geen valse getuigenis afleggen’.  Het is een actuele thriller rond een kerkhistorisch thema, namelijk de feminicide ofwel vrouwenmoord die heeft plaatsgevonden in de jonge jaren van het christendom. Het gaat verder over fake news uit de christelijke oudheid en over de enorme impact die dat anno nu nog steeds heeft op extreem conservatieve katholieke organisaties als Het Legioen van Christus, Regnum Christi en angstaanjagende eschatologische bewegingen die onder invloed staan van katholieke engerds als Steve Bannon en Sean Hannity van Fox News. Het is een spannend boek, maar tegelijkertijd een felle aanklacht tegen de misogynie in de kerk. Akte van berouw is kritisch, maar kent nog wel een milde toon jegens het katholicisme. In Het negende gebod neem ik geen blad voor de mond en wil ik het hebben over de misdaden die er zijn begaan jegens vrouwen en de kerkelijke leiders confronteren met enkele van de grootste religieuze leugens die ze in conservatieve katholieke kringen tot op de dag van vandaag verkondigen. Wat zou je in een volgend boek anders doen? Al schrijvend leer je, maar je neemt vooral ook veel mee van de respons van lezers. In de reacties op Akte van berouw ontdekte ik dat juist die verhaalelementen waarin ik dicht bij mezelf bleef de lezers het meeste aanspraken. Dat is een van de wijze lessen. Verder heb ik genoten van het proces van herschrijven, van het bijslijpen of zelfs wegsnijden van verhaalelementen, van het schaven en schuren aan dialogen, dat ben ik steeds meer gaan waarderen. Het is geweldig om je verhaal onder je eigen handen te zien groeien, ik ga mezelf toestaan om daar in de toekomst nog meer van genieten.