Interview - Matthew (MJ) Arlidge (2018)

• 20 juni 2018
• Interview
• Marinus van de Velde

Interview - Matthew (MJ) Arlidge (2018)

Door: Istvan Kops

Toen ik vanochtend op de trein van Den Haag naar Amsterdam wilde stappen voor dit interview liep ik op het station van Den Haag voorbij een kleine boekhandel, waar ze maar liefst vier van je boeken hadden liggen. Heb je zelf een verklaring voor het internationale succes van de Helen Grace serie?

Nee, eigenlijk niet, behalve dan dat veel mensen van escapisme houden, dat ze even weg kunnen vluchten uit hun eigen veilige wereld in een andere wereld die net even iets avontuurlijker en gevaarlijker is. Dat is volgens mij ook de reden waarom thrillers het beste verkopen in landen waar het relatief veilig is, zoals in Duitsland, Nederland en de Scandinavische landen. Daarnaast denk ik dat veel lezers erg enthousiast zijn over het personage Helen Grace. Aanvankelijk was ik best bang dat de mensen Helen Grace te vreemd en te afstandelijk zouden vinden, maar dat bleek helemaal niet het geval. Mensen bleken juist heel erg om haar te geven. Toen ik onlangs in Griekenland was voor een boekpromotie had ik een interessante ontmoeting met een Griekse vrouw. Ik weet nog dat ik me vooraf afvroeg hoeveel mensen in Griekenland de Helen Grace serie zouden lezen en hoeveel mensen er op zouden komen dagen. In Athene was de opkomst echter massaal en zelfs in Thessaloniki dat meer landinwaarts ligt kwamen veel mensen op het evenement af. Maar goed, ik werd daar dus door een Griekse dame aangeklampt die mij dwingend toesprak en zei dat Helen echt eens moest gaan trouwen en babi’s moest gaan krijgen. En ik vond dat zo bijzonder. Daar stond ik dus met één of andere vrouw in het noorden van Griekenland die zich het lot van Helen Grace heel erg aantrok.

Kun je aan de lezers die nog geen van je boeken hebben gelezen in het kort uitleggen wie Helen Grace eigenlijk is?

Helen is een politieagente die in Southampton werkt. Southampton is een stad die het in het verleden niet altijd gemakkelijk heeft gehad. Het is de zwaarst gebombardeerde stad geweest tijdens de tweede wereldoorlog vanwege haar zeehaven. Die haven heeft er enerzijds voor gezorgd dat het economisch voor de wind ging, maar het heeft er óók voor gezorgd dat er veel contrabande in- en uit wordt gevoerd. Het maakt dat Southampton een stad met veel verschillende gezichten is. In de Helen Grace serie is het er bovendien een broeinest van vele misdadigers en in het bijzonder van seriemoordenaars die meer dan eens het pad van Helen Grace kruisen. Helen is een vrouw die een moeilijke jeugd heeft gehad, maar dat heeft haar erg zelfstandig en vindingrijk gemaakt. Ze is iemand die prima voor zichzelf op kan komen en die dat ook doet voor mensen die dat zelf niet kunnen. Ze heeft een erg sterk ontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel. Ze is verder nogal een loner, ze rijdt op een Kawasaki motorfiets, ze is erg sportief en atletisch en ze gaat het gevaar niet uit de weg.

Heeft ze in de loop van de serie een bepaalde ontwikkeling doorgemaakt of is ze nog steeds dezelfde persoon als in het eerste boek?

Er is wel sprake van een bepaalde ontwikkeling, maar die verloopt nogal moeizaam. Ze is nogal bang en terughoudend om diepgaande relaties met andere mensen aan te gaan aangezien sommige relaties met andere mensen in het verleden niet al te best zijn afgelopen. Sommige zijn vermoord, anderen zijn in de gevangenis beland. Ze beschouwt zichzelf als iemand op wie een vloek rust en dat - als ze het toelaat - mensen te dicht bij haar komen het slecht met hen zal aflopen. Ze houdt daarom mensen op afstand. Verder zoekt ze steeds weer naar een vorm van verlossing voor haar daden in het verleden, maar die verlossing lijkt haar telkens net te ontglippen. Telkens als het er op lijkt dat Helen ergens geluk vindt, gebeurt er altijd wel weer iets om dat geluk onderuit te schoppen.

Maakt dat haar voor jou een interessanter personage om over te schrijven?

Het is altijd interessanter om over iemand te schrijven die het niet al te gemakkelijk heeft in het leven. Ik kan me nog levendig herinneren hoezeer ik onder de indruk was van de tv-bewerking van de Wallander serie door Kenneth Branagh. Alle shit die die man over zich heen kreeg in zijn leven. Het overlijden van zijn vader, de moeizame relatie met zijn dochter, het was alsof er ergens een kwaadaardige god was die constant rotsstenen naar Wallander aan het gooien was. Dat wilde ik ook doen met Helen Grace. Ik wilde zoveel mogelijk rotsstenen naar Helen gooien. Sommigen zal ze weten af te weren, maar sommigen zullen haar ook raken. Het is interessant om te zien hoeveel ze uiteindelijk aan kan.

Hoe kwam je eigenlijk bij Helen Grace terecht? Wat inspireerde je om over haar te gaan schrijven?

Ik wilde in elk geval een vrouwelijke hoofdpersoon, omdat ik het interessanter vind om over vrouwelijke personages te schrijven. Over het algemeen hebben zij het zwaarder in het leven dan mannen. Verder ben ik beïnvloed door Stieg Larsson en het karakter van Lisbeth Salander dat hij creëerde. Er is denk ik ook enige overlap met dat personage, al is Helen wel een stuk ouder. Ik wilde in elk geval een cliché personage vermijden, je weet wel, de op middelbare leeftijd zijnde man die een alcoholprobleem heeft en een moeizame relatie met een ex-vrouw. Helen heeft geen relatie en ze raakt geen alcohol aan. Ze voelt voor mij modern aan, ze is een vrouw van deze tijd, en ik denk dat ze mede daarom zo goed door de lezers is ontvangen. Wat voor mij persoonlijk erg plezierig is, is dat er erg veel jonge vrouwelijke lezers zijn die graag deze boeken willen lezen. Zij vinden het fijn om over iemand te lezen die fris, modern, hard en onafhankelijk is. De vrees van vele uitgevers is dat jonge mensen niet meer zo veel lezen, dat ze alleen nog maar naar muziek luisteren en naar Netflix kijken, maar ik denk dat die vrees onterecht is. Je moet het voor het jongere publiek aantrekkelijk maken om te lezen. Een mooi bewijs daarvan zijn de Hunger Games.  

Denk je dan bij het schrijven altijd aan je publiek of toch in de eerste plaats aan jezelf?

Aan beide eigenlijk. Het eerste boek dat je schrijft is natuurlijk voornamelijk voor jezelf. Om voor jezelf te bewijzen dat je het kunt. Als je aan je tweede boek werkt is het opeens heel anders. Dan moet je opeens aan verwachtingen voldoen en schrijf je toch met het publiek in je achterhoofd. Maar ik schrijf ook boeken die ik zelf wel zou willen lezen. Eén van de redenen dat ik korte hoofdstukken van zo’n drie pagina’s schrijf is dat ik zelf ook boeken wil lezen waar vaart in zit en dat ik het prettig vindt om met allerlei perspectiefwisselingen en mini-cliffhangers te werken. Het is voor mij ook gemakkelijker om te schrijven. Ik kan op die manier aan zo’n vier tot vijf hoofdstukken per dag werken. Ik weet van te voren al wat ik in die hoofdstukken ga schrijven, maar ik doe dat tegelijkertijd heel instinctief. Ik ga dus niet uren zitten nadenken over wat er gaat gebeuren in een bepaald hoofdstuk, ik ga gewoon schrijven en zie wel hoe het uitpakt.

Als je terugkijkt op je eerste boek vind je dan dat je je als schrijver hebt ontwikkeld?

Tot op zekere hoogte, maar eigenlijk denk ik dat het eerste boek niet zo heel anders is dan mijn latere boeken. Als ik met lezers praat dan merk ik dat bij velen het eerste Helen Grace boek nog steeds een bijzondere plaats inneemt. Ik voel me echter vergeleken met de eerste boeken een stuk meer op mijn gemak. Toen ik Iene Miene Mutte schreef was ik als de dood dat lezers het saai zouden vinden en schreef ik in de eerste opzet echt ultra korte hoofdstukken en eindigde het verhaal al na 55000 woorden. Dat betekende dat ik zo’n 35000 woorden tekortkwam. Er werd toen tegen me gezegd dat ik het verhaal echt langer moest maken, maar ik wilde het verhaal gewoon zo snel mogelijk afronden en opleveren. Het einde kwam nogal plotseling en was erg somber. Ik denk dat mensen zich er nogal door overvallen voelden. Tegenwoordig neem ik meer de tijd om mijn verhaal te vertellen en werk ik de verschillende personages ook wat verder uit. Ik let er ook op dat het einde van de boeken meer uitgebalanceerd zijn, zodat de lezer ook weer even op adem kan komen.

Je hebt behoorlijk wat boeken geschreven in een relatief korte tijd. Waar haal je eigenlijk al die tijd vandaan?

Vroeger had ik een normale baan, nu werk ik gewoon de hele dag aan een boek. Ik doe dat heel gestructureerd. Ik denk twee tot drie maanden na over een verhaal. Pas als ik er van overtuigd ben dat ik een sterk verhaal heb, ga ik schrijven en dat gaat dan ook meteen erg snel. Ik heb de eerste versie meestal in twee maanden klaar en dan ben ik nog ongeveer twee maanden bezig om alles na te lopen. Ik denk dat het ook scheelt dat ik op relatief late leeftijd ben gaan schrijven. Ik was bijna veertig toen ik aan Iene Miene Mutte begon en ik had toen al heel wat verhalen opgeslagen in mijn hoofd. Ik stond dus zogezegd echt in de startblokken en had materiaal genoeg voor meerdere boeken. De enige keer dat het wat moeizamer ging, was toen ik bezig was aan mijn tweede boek. Toen de rechten van mijn eerste boek werd gekocht door de uitgever Penguin en daarna door uitgeverijen in Frankrijk, Italië en Duitsland kwam er voor mij extra druk op te staan. Ze hadden namelijk niet alleen de rechten van het eerste boek gekocht, maar ook voor een tweede boek. Toen ik echter klaar was met het tweede boek ging het weer gemakkelijker en voelde ik me meer op mijn gemak. Ik denk dat je sowieso van elk nieuw boek leert.

Dat laatste wil ik best aannemen, maar hoe zorg je ervoor dat je bij een reeks met een vaste hoofdpersoon op een gegeven moment op de automatische piloot gaat?

Hmm, dat is best moeilijk te zeggen. Ik denk dat je gewoon telkens met nieuwe ideeën moet zien te komen. Gelukkig dienen ideeën zich bij mij altijd en overal aan. Ik ben een echte ideeënverzamelaar. Ik heb ideeën opgespaard voor ontzettend veel meer boeken en ik zou eigenlijk wel net zo lang door willen gaan als Jack Reacher en John Rebus, die in meer dan twintig boeken figureren. Het zou mooi zijn als een moderne vrouwelijke crimefighter net zo ver zou komen. Hopelijk blijven de lezers en de uitgevers geïnteresseerd. Aan mij zal het in elk geval niet liggen.

Ik wilde net gaan vragen hoeveel delen we nog in de Helen Grace serie kunnen verwachten.

Oh, Helen Grace is onverwoestbaar. Als ze 81 jaar oud is, dan zal ze nog steeds de lakens uit willen delen, haha.

Dan zul je haar af en toe toch ook eens moeten ontzien.

Ah, ik weet het niet hoor. Ze kan erg veel hebben. Het is een harde tante.

Waar haal je eigenlijk al je ideeën voor je boeken vandaan? Bedenk je die helemaal zelf of heb je een haakje naar de actualiteit?

Nee, de ideeën borrelen gewoon spontaan bij me op. Zo kwam het idee van Pluk een roos, het derde boek in de reeks, tot me tijdens een vakantie in Spanje. Ik zat daar met mijn gezin en een ander gezin in een vakantiehuisje en de kinderen wilden allemaal in dezelfde slaapkamer slapen. We wisten natuurlijk dat dit geen slim idee was, want als één van de kinderen wakker wordt dan worden ze allemaal wakker. Wat ik dus deed was laat op de avond als mijn dochter in slaap was haar op tillen en haar naar haar eigen slaapkamer brengen. Dat deed ik drie nachten achter elkaar totdat ik begon te realiseren dat mijn dochter in het ene bed in slaap viel en in een ander bed wakker werd en dat ze daar nooit een opmerking over maakte. En ik dacht: Hoe gek is dat! En mijn volgende gedachte was: Stel je eens voor dat je dit als volwassene overkomt. Je gaat naar bed en je wordt in een andere en vreemde omgeving wakker. Wat moet dat een onplezierige en desoriënterende ervaring zijn. Op dat idee heb ik vervolgens Pluk een roos gebaseerd. Ideeën kunnen dus echt op elk willekeurig moment bij mij ontstaan.

Het moet fijn zijn om constant vol ideeën te zitten. Er zijn ook schrijvers die het schrijven gewoon als een zware klus zien, schrijvers die misschien met een goed idee zijn begonnen, maar die dan als ze bezig zijn hard hun best moeten doen om het verhaal tot een eind te brengen.

Ik heb dat nooit zo goed begrepen. Ik heb zelf ook wel eens met schrijvers gesproken, die zelfs een hekel lijken te hebben aan het schrijven. Ze vinden vooral het idee van het schrijverschap fijn, dat ze boeken op hun naam hebben staan en dat ze daar waardering voor krijgen, maar de druk van het schrijven zelf bevalt ze maar matig. Terwijl ze de beste baan in de wereld hebben. Je mag verhalen verzinnen, die later door andere mensen worden gelezen. Wat is er in hemelsnaam beter dan dat? Het probleem is dat veel schrijvers alleen maar een vage notie hebben van waarover ze willen gaan schrijven. Ze denken een interessant idee te hebben en ze beginnen met schrijven zonder het idee eerst goed uit te testen. Dat is óf heel erg dapper óf heel erg dom. Meestal navigeren ze dan maar zo’n beetje op hun gevoel en weten dan halverwege niet meer hoe ze hun verhaal moeten eindigen. Toen ik nog tv producent was heb ik heel veel boeken gelezen omdat ik altijd op zoek was naar boeken die voor televisie konden worden bewerkt. Ik denk dat tachtig tot negentig procent van die boeken me nogal tegenvielen. Als je als lezer je tijd investeert in een boek dan moet dat de moeite waard zijn, maar soms kwam ik wel eens aan het einde van een boek dat ronduit onbevredigend was en volgens mij was dat ook omdat de schrijver van tevoren geen clue had hoe zijn verhaal zou gaan eindigen. Het einde van een boek is nu juist het hele punt. Daar moet alles samenkomen.

De wereld waarin Helen Grace zich bevindt ziet er niet al te rooskleurig uit. Meer dan eens komt ze verdorven personen en seriemoordenaars tegen. Hoe kijk je zelf eigenlijk zo’n beetje tegen het leven aan?

Haha, ik ben echt een vrolijk persoon met een optimistische kijk op het leven. Iedereen heeft echter een donkere kant. Iedereen heeft volgens mij een fascinatie voor geweld en criminaliteit, omdat we met zijn allen een ongeschreven sociaal contract met elkaar zijn aangegaan, waarin we in ruil voor het gehoorzamen van de wet en in ruil voor goed gedrag naar onze directe omgeving en onze naasten we zelf ook goed behandeld zullen worden. Dat is de basis van onze samenleving. Maar er zijn ook mensen die zich niets van dit contract aantrekken en opzettelijk leed toevoegen aan andere mensen en dit fascineert ons. We willen weten wat iemand er toe beweegt om een ander mens te vermoorden, we willen iemands gewelddadige aard proberen te begrijpen. Waarom bewaart iemand in hemelsnaam een afgehakt hoofd in een vrieskist? Waarom wil iemand seks met een lijk hebben? Het zijn daden die zo ontzettend onbegrijpelijk en ver van ons bed zijn dat we er juist daarom een verklaring voor proberen te vinden.

Heb je je ooit overwogen om naast de Helen Grace serie een stand alone boek te schrijven?

Ik heb er zeer recentelijk één geschreven. Dat boek zal naar het zich nu laat aanzien in het voorjaar van 2019 verschijnen en heeft als Nederlandse werktitel Laatste woorden. Het boek speelt zich af in hedendaags Chicago en is een misdaadroman. Het was leuk om eens iets anders te doen en om over een heel andere samenleving te schrijven. Een samenleving waarin geweld een veel grotere rol speelt dan in Engeland. Iedereen draagt daar wapens en er is veel gang gerelateerd geweld. Verder is Chicago natuurlijk een oneindig veel grotere stad dan Southampton. Het schrijven leverde dan ook een heel andere dynamiek op dan in de Helen Grace serie. Ik ben echt heel erg tevreden over het resultaat en persoonlijk denk ik dat het het beste is dat ik in tijden lang heb geschreven.

Het moet fijn zijn geweest om even uit de comfort zone te stappen.

Dat was het. Aanvankelijk was het ook moeilijker dan het schrijven van een Helen Grace verhaal. Maar het was tegelijk ook verfrissend om eens iets heel anders te doen. En het is daardoor tegelijk ook leuker om daarna weer met de Helen Grace serie verder te gaan. Het is een beetje alsof ik een oude vriendin ontmoet, waarbij ik me meteen weer heel comfortabel voel.

Waarom besloot je prequels te gaan schrijven?

Dat was eigenlijk een idee van mijn uitgever. Helen is bijna veertig wanneer de lezer voor het eerst kennis met haar maakt in Iene Miene Mutte. We wilden graag wat leemtes uit haar verleden invullen en haar universum wat verder uitbreiden. Helen heeft niet altijd zo geheten, tot haar zestiende was haar naam Jody. Ze heeft een roerige tienertijd gehad en ze heeft al een heel verleden bij de politie voorafgaande aan Iene Miene Mutte. Verder was het gewoon ook leuk om terug te gaan naar de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw. Je beseft daardoor hoe anders die tijd was. Geen smartphones en geen internet. Het was een tijd waarin de IRA nog erg actief was en regelmatig aanslagen pleegde in Engeland.

Waarom is er gekozen voor kinderliedjes als de titels voor je boeken?

Dat was een idee van mijn agent. Dat was een behoorlijk slim idee van hem, want elk land heeft zijn eigen versie van kinderrijmpjes. De combinatie met misdaadromans en enge covers geeft het tegelijk iets sinisters. En een mooie bijvangst is natuurlijk dat het de serie een eigen identiteit geeft, die herkenbaar is Ter info en in aanvulling op dit interview: Op 6 november 2018 verschijnt In de maneschijn, het achtste deel uit de Helen Grace serie en op 7 januari 2019 verschijnt de stand alone thriller Laatste woorden (werktitel). De tot nu toe verschenen zeven delen in de Helen Grace reeks zijn Iene Miene Mutte, Piep zei de muis, Pluk een roos, Klikspaan, Naar bed naar bed, Wie niet weg is en Klein klein kleutertje. De twee prequels (chronologisch dus voorafgaande aan de oorspronkelijke reeks) zijn Schuitje varen en Alles in de wind.