Interview - Niklas Natt och Dag

• 15 juli 2018
• Interview
• Marinus van de Velde

Interview - Niklas Natt och Dag

De rechten van 1793 zijn inmiddels aan meer dertig landen verkocht. Hoe verklaar je dit internationale succes?

Ik heb nog helemaal geen tijd gehad om daarbij stil te staan. Het is me allemaal in zo’n ontzettend kort tijdsbestek overkomen. 1793 kwam pas september vorig jaar uit in Zweden en vlak daarna belde iemand op om te melden dat er interesse vanuit het buitenland was. Ik kon me daar toen helemaal niks bij voorstellen, want het was een boek dat zich afspeelde in de achttiende eeuw in Zweden. Wie zou daar buiten Zweden nou in hemelsnaam op zitten te wachten? Toen ik mijn boekcontract in Zweden sloot, ging ik ervan uit dat ik een schrijverspercentage van exact niets zou krijgen.

Je had helemaal geen idee dat het zo zou aanslaan? Zelfs niet in Zweden zelf?

Nee, echt niet. Ik heb er een verschrikkelijke hekel aan teleurgesteld te worden en dus heb ik van te voren geprobeerd de lat voor een eventueel succes zo laag mogelijk te leggen. Toen ik aan dit boek begon te schrijven hield ik mezelf voor dat ik het vermoedelijk niet zou gaan voltooien, als ik het tóch zou voltooien, dan zou er waarschijnlijk helemaal niemand zijn die het zou willen publiceren, en als het tóch gepubliceerd zou worden dan zou er helemaal geen lezerspubliek voor zijn. De enige hoop die ik koesterde was dat ik een kans zou krijgen om een tweede boek te schrijven. Ik was dus bijzonder verbaasd over het succes.

En nu zit je toch hier met mij in Amsterdam over het internationale succes van je boek te praten.

n dat is echt zo totaal bizar. Dit is trouwens het eerste land buiten Zweden waar het boek wordt gepubliceerd. Wat je daar in handen hebt is dus de eerste internationale editie. Ik vind hem er eerlijk gezegd beter uitzien dan de Zweedse editie. Weet je trouwens wat er op de voorkant van het boek staat afgebeeld?

Hmmm, het lijkt er op dat er een aantal naakte lichaamsdelen te zien zijn?

Misschien ben je bekend met Het vlot van de Medusa, een groot negentiende-eeuws schilderij van de Franse schilder Théodore Géricault. Het hangt in het Louvre vlakbij de Mona Lisa. Het schilderij is gebaseerd op een echte schipbreuk dat heeft plaatsgevonden in de buurt van Mauritius. Aangezien het betreffende schip te weinig reddingsboten had om alle bemanningsleden in veiligheid te brengen, bouwde men een groot vlot waarop 149 bemanningsleden plaats moesten nemen. Ze kregen van de kapitein en de officieren van het schip echter geen voedsel of water mee en werden compleet aan hun lot overgelaten. Ze hebben vervolgens zo’n twee weken op zee rondgedreven. Toen het vlot door een ander schip werd opgepikt waren er van de 149 bemanningsleden nog maar 15 in leven. De anderen waren overboord gesprongen, geduwd, verhongerd of opgegeten door hun mede-bemanningsleden. Théodore Géricault wilde toen hij aan zijn schilderij begon de kleur van het rottende vlees van de bemanningsleden zo dicht mogelijk benaderen in zijn schilderij en werkte daarom zoveel mogelijk met voorstudies van lijken, afgesneden ledematen en afgehakte hoofden. Hij leende daarvoor lichaamsdelen uit het mortuarium en nam ze mee naar huis. Eén van de voorstudies die hij heeft gemaakt is op de voorkant van het boek terecht gekomen. Zijn buren waren overigens niet blij met zijn activiteiten, want het stonk verschrikkelijk.

Heb je altijd al schrijver willen worden?

Jazeker! Ik was een eenzaam kind en boeken waren mijn toevluchtsoord. Ik kon altijd en overal lezen. Boeken waren vrienden die me nooit in de steek lieten. Ik heb het bovendien altijd een magisch idee gevonden dat de verhalen van reeds overleden schrijvers door hun boeken doorgegeven konden worden en zich in de fantasie van lezers konden vastzetten. Ik kon bijna hun eigen stemmen horen. Alsof ze nog in leven waren. Hun stemmen reisden als het ware door de tijd. Ik wilde dat als kind ook doen. Ik wilde die stem in iemands hoofd zijn. Tegelijkertijd schrok ik terug van die droom, want hij leek toen zo groots en onbereikbaar. En die angst is altijd een beetje bij me gebleven. Vandaar dat ik pas op relatief late leeftijd ben gaan schrijven.

Ik begrijp dat wel. Ik hou zelf ook ontzettend van lezen en heb meerdere pogingen gedaan om iets zelf te schrijven.

Echt? En toch moet je door blijven gaan. Ik heb ook heel lang gedacht dat er nooit een moment zou komen dat ik mijn eerste roman af zou krijgen en dat het überhaupt ooit gepubliceerd zou worden. Maar ik wist tegelijkertijd dat als ik de roman maar zou voltooien dat het in elk geval een overwinning op mezelf zou zijn. Het is iets wat ik altijd mee zal blijven nemen in de rest van mijn leven. Schrijven is bovendien een prachtige ervaring.

Wat ik zo mooi vond aan dit boek is hoe je de wereld uit die tijd tot leven hebt weten te brengen en ik vroeg me af wat voor research je daarvoor hebt moeten doen?

Wat ik zo ontzettend interessant vind om te lezen is dat mensen het wanneer ze het over het boek hebben het vaak over de geur hebben. Ik kan me helemaal niet herinneren dat ik veel geuren heb beschreven. Ik ben zelf van jongs af aan beïnvloed door Carl Michael Bellman, een Zweedse dichter en componist die aan het einde van de achttiende eeuw heeft geleefd, in dezelfde tijd dus als waarin het boek zich afspeelt. Elke vijftig jaar ongeveer vindt er een revival van zijn muziek plaats. De laatste keer dat dit gebeurde was in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw, maar de tijd dat ik er zelf naar begon te luisteren was wat later, namelijk in de jaren negentig. Ik kan me herinneren dat ik tijdens mijn middelbare schooltijd een boek over hem uit de schoolbibliotheek stal en dat ik vervolgens gitaar ging spelen op basis van zijn muziekcomposities. Zo begon mijn interesse voor de achttiende eeuw. Het mooie daarvan was dat toen ik aan 1793 begon te schrijven die tijd niet heel exotisch voor mij aanvoelde. Natuurlijk heb ik mij desalniettemin in moeten lezen en ik heb letterlijk alles gelezen wat er over die tijd verkrijgbaar was. Ik ben zo’n beetje alle tweedehands boekenzaken in Stockholm afgestruind. Gelukkig is het eind van de achttiende eeuw in Stockholm goed gedocumenteerd.

Had je meteen al de hele plot in gedachte en wist je hoe het zou eindigen?

Ik wist in elk geval het begin en het einde. Verder wist ik wat voor soort verhaal zou worden en dat het een duistere atmosfeer zou gaan hebben.

Wat was eigenlijk het meest uitdagende deel van dit boek? De research die eraan voorafging of het schrijven zelf? H

et meest uitdagende was voor mij denk ik toch wel het creëren van een plot dat iedereen geïnteresseerd zou houden. Om een plot met personages te bevolken waar de lezer iets voor zou gaan voelen. Dat laatste heeft bij mij echt nog wel wat voeten in de aarde gehad. Ik heb de hoofdpersonages verschillende keren moeten herschrijven. De research was voor mij belangrijk, omdat ik echt precies wilde weten hoe de samenleving in die tijd in elkaar zat en hoe die samenleving van invloed was op het dagelijkse leven van de mensen.

Hoe belangrijk is die historische accuratesse eigenlijk in een roman?

Voor mij was dat zeer belangrijk. Als je een verhaal in een historische setting plaatst dan moet je dat ook goed doen. Als je maar wat verzint, dan wordt door de lezer alles in twijfel getrokken. Natuurlijk zijn de plot en de personages geheel verzonnen, maar het historische kader moet gewoon kloppen.

Wat is jouw band met de historische roman?

Voor mij is In de naam van de roos van Umberto Eco heel belangrijk geweest. Heb je dat boek trouwens gelezen?

Goh ja, maar dat is al wel een behoorlijke tijd geleden. Ik heb ook de film gezien met Christian Slater en Sean Connery.

Ik denk dat dat de beste performance van Connery in zijn latere carrière is geweest. Ik was zowel dol op het boek als de film. Wat ik zo geweldig aan het boek vind, is dat het op twee niveaus werkt. Als een avonturenroman en als een historische roman. Toen ik het boek voor de eerste keer las was ik nog te jong om dat te begrijpen. Ik was niet heel erg geïnteresseerd in de historische achtergrond van het verhaal, mij ging het toen vooral om de avonturen die de hoofdpersonages meemaakten. Toen ik het verhaal later opnieuw las begreep ik de historische context veel beter. Verder ben ik een groot liefhebber van Wolf Hall van Hillary Mantell en van alle boeken van James Clavell. Hoewel die laatste schrijver door velen niet als een groot literator wordt beschouwd heb ik al zijn boeken verslonden. Wat ik er zo geweldig aan vond was ook weer die combinatie van avonturen en geschiedenis.

Kun je voor degenen die het verhaal nog niet hebben gelezen uitleggen wie de hoofdpersonages in 1793 zijn?

Er zijn er vier. Mickel Cardell is een oorlogsveteraan die zijn linker onderarm kwijt is geraakt tijdens de Zweeds Russische oorlog van 1788 tot en met 1790. Net als veel andere oorlogsveteranen met verwondingen kreeg hij een baan als stadswacht in Stockholm. Zijn taak is voornamelijk toezicht te houden op prostitutie. Mikel geeft echter weinig om zijn taakuitoefening, hij beschouwt de prostituees vooral als vrouwen die het slecht hebben getroffen in het leven en is verder nogal een drinkeboer. Cecil Winge is een soort advocaat die zo nu en dan wordt ingeschakeld door de politie. Hij is het verlichte type, de man van de ratio. Hij is nogal geïnspireerd op de figuur Sherlock Holmes, alhoewel ik dat niet al te veel heb willen benadrukken. Hij heeft als gevolg van tuberculose een zwakke gezondheid. Dan is er nog Kristofer Blix, die de hoofdrol heeft in het tweede deel van het boek, een 16-jarige jongeman die de droom heeft om ooit een chirurg te worden. Ten slotte is er Anna Stina Knapp, een jong meisje die ervan wordt beschuldigd prostituee te zijn en die tegen haar wil naar een werkhuis wordt gebracht.

Het klinkt als een nogal harde maatschappij. Hoe zou je de maatschappij in die tijd eigenlijk zelf willen omschrijven?

Het was een feodale samenleving. Je geboorte bepaalde de verdere rest van je leven. Als je van adel was dan kon je een bijzonder aangenaam leven leiden en kreeg je de beste baantjes. De meeste mensen werden echter in arme gezinnen geboren en leefden een armoedig leven zonder enig uitzicht op een verbetering van de levensomstandigheden. Tegelijkertijd was het de tijd van de Verlichting, waardoor mensen zich steeds meer vragen begonnen te stellen. Dat was een mooie gelegenheid voor mij om Cecil Winge ten tonele te voeren. Hij past mooi in die donkere harde wereld, waarin de rede en het verstand een steeds grote rol begonnen te spelen. Daar zit een zekere wrijving in, die ik goed kon gebruiken voor dit verhaal. In Zweden was het bovendien een bijzonder roerige tijd nadat de koning was vermoord en de oorlog met de Russen. Er was een interim regering, waarvan niemand precies wist wat de politieke agenda was.

Wat was er eigenlijk zo speciaal aan het jaar 1793? Waarom heb je niet voor 1792 of 1794 gekozen?

Er is al behoorlijk veel geschreven over die tijd in Zweden, maar bijna alle schrijvers hebben zich geconcentreerd op de moord op de Zweedse koning. Dat wilde ik dus niet doen. Ik koos voor 1793 omdat het zo’n vreemde periode was met die interim regering, waarvan eigenlijk zo weinig bekend was. Het hoofd van de politie dat werd aangesteld in januari van dat jaar werd in december van hetzelfde jaar ontslagen. Dat fascineerde me nogal en die gebeurtenis heb ik in 1793 verweven, waarbij ik heb geprobeerd een scenario aan te dragen van wat gebeurd zou kunnen zijn. De eerste versie van het boek was trouwens zeker 25 procent langer en die hele 25 procent zat vol met historische details en feiten, waardoor het nogal onleesbaar werd.

Het lijkt me ook best lastig om een goede balans te houden tussen historische accuratesse en tegelijkertijd een spannend verhaal te vertellen.

Ik kan me herinneren dat we het hierover hadden tijdens een gesprek op de marketing afdeling van mijn Zweedse uitgever. We vroegen ons af of het woord ‘roman’ of ‘thriller’ op de kaft van het boek moest komen. Uiteindelijk zijn we voor de roman gegaan, maar 1793 kan net zo goed als een thriller werken als een roman. Zoals ook het geval was bij De naam van de roos van Umberto Eco.

Toen men mij vroeg om u te interviewen voor Thrillzone was ik een beetje verbaasd, want ik dacht eerlijk gezegd niet meteen aan een thriller. Ik ging ervan uit dat 1793 echt alleen een historische roman was.

Dat kan ik me goed indenken. Ik ben dan ook erg benieuwd hoe 1793 bij het publiek in Nederland gaat vallen. Op de één of andere manier heeft het een breed publiek in Zweden aangesproken. Misschien wel omdat het meerdere soorten lezers aanspreekt.

Welke boeken lees je zelf?

Aangezien er twee vervolgen komen op 1793 zal ik nog veel meer geschiedkundige boeken moeten gaan lezen. Momenteel ben ik bezig in Het sociale contract van Jean Jacques Rousseau. Verder lees ik veel klassiekers zoals Tolstoj en Dostoyevski.

Twee vervolgen maar liefst. Kun je daar nog iets meer over vertellen?

Toen ik aan 1793 begon was het helemaal niet de bedoeling dat het een eerste boek in een reeks zou worden. Ik was ook bijzonder verrast dat het boek een prijs in de wacht sleepte voor het beste Zweedse thrillerdebuut. Ik had helemaal niet verwacht dat het überhaupt een thrillerprijs kon pakken. Sommige mensen hebben het zelfs een pageturner genoemd. Dat was bepaald niet hoe ik er zelf tegenaan keek. Toen ben ik eens na gaan denken of ik misschien een hedendaagse thriller kon gaan schrijven. Ik heb het geprobeerd, maar dat is mislukt. Toen ik nog bezig was met het manuscript liep ik een supermarkt binnen en kwam ik voorbij een rek met wat thrillers erin. Ik bekeek er een paar en ik kwam er achter dat al die boeken min of meer over hetzelfde gingen als waarmee ik zelf bezig was. Daar werd ik een beetje triest van. Toen bleek dat 1793 zo goed aansloeg ben ik gaan nadenken over een vervolg. Ik voel mij toch meer thuis in die tijd dan in de huidige. Ik hoop dan ook dat het vervolg net zo succesvol zal zijn als 1793.