Interview - Ane Riel

• 11 augustus 2020
• Interview
• Marinus van de Velde

Interview - Ane Riel

Ineens was daar Ane Riel. Uitgeverij Prometheus bracht het steengoede Hars naar Nederland toe en het sloeg bij ThrillZone in als een bom. Volledig verdiend sleepte het de juryprijs van de ThrillZone awards 2019 in de wacht voor best vertaalde thriller. Riel is een Deense auteur. Ze schreef inmiddels drie boeken: The butcher of Liseleje (niet in het Nederlands), Hars (recensie hier) en onlangs kwam haar derde boek Beest (recensie hier ) ook naar Nederland. We spraken Ane Riel, coronaproof per mail. Ze nam uitgebreid de tijd om onze vragen te beantwoorden en dat levert een mooi inkijkje in haar manier van schrijven op, maar ook wat haar drijft de verhalen te schrijven die ze heeft geschreven. Sterker nog als ik in Denemarken over Hars spreek wordt er altijd gevraagd hoe het met Liv gaat vandaag de dag. Ik hou van het idee dat mensen van dit kleine meisje een echt persoon hebben gemaakt die ouder is geworden

Allereerst willen we je feliciteren met het winnen van de ThrillZone jury award voor best vertaalde thriller, alweer een prijs voor Hars. Hoe voelt het om zoveel prijzen te winnen met je boek? Heel erg bedankt. Ik was al heel dankbaar voor de reacties die het boek heeft gekregen in Nederland, maar om ook nog de ThrillZone award te winnen met Hars is heel speciaal voor mij. Hoewel ik de eer zekerdeel met Kor de Vries, die het boek in het Nederlands heeft vertaald. Ik heb sterk de indruk dat hij dat uitstekend heeft gedaan. Ik had nooit in mijn wildste dromen kunnen denken om verschillende prijzen te winnen. Dat voelt zowel geweldig, surrealistisch en heel verrassend. Totdat ik in 2014 voor mijn debuut een prijs won had ik nog nooit iets gewonnen, behalve een twijfelachtige tweede plaats in een lokale jitterbugcompetitie (danscompetitie) in 1983. Nu ben ik met mijn drie boeken genomineerd voor twaalf prijzen en heb ik zeven daarvan gewonnen. Ik blijf mezelf maar in mijn arm knijpen zo onwerkelijk. Het werk erg aanmoedigend wanneer je werk dit soort aandacht krijgt. Het maakt me gretig om mijn best te doen de erkenning na te leven. Natuurlijk voelt het soms als een beetje druk, maar ik zie het vooral als een schouderklop en bewijs voor mezelf dat ik voor het juiste pad heb gekozen toen ik romanschrijver besloot te worden. Het is fijn om op momenten dat je het lastig hebt met het schrijven en je aan je eigen talent gaat twijfelen. Wat dat betreft ben ik dus erg gelukkig, hoewel ik mijzelf blijf vertellen dat het misschien niet zo blijft. Het maakt niet uit hoeveel prijzen je won voor je vorige boeken je moet nog altijd je uit de naad werken voor de volgende. Maar vooral je moet blijven lezen! Zodra je je niet meer zowel vereerd als aangemoedigd voelt door de overweldigende wereld van de literatuur dan moet je stoppen met schrijven.

Eerst was Hars al een hit in Denemarken, nu een paar jaar later krijgt het een tweede leven kriskras door Europa, hoe is dat voor jou? Nou het was niet zo dat het uitkwam en direct op nummer 1 binnenkwam in Denemarken. Hars kreeg wel goede recensie en vooral na het winnen van de award als beste Deense misdaadroman gevolgd door het winnen van "The Glass Key" (Noorse prijs, voor beste spannende roman - red), kreeg het boek in Scandinavië veel aandacht en veel lezers. En meer prijzen en toen was het boek zomaar ineens door al die aandacht verkocht aan 26 landen. Omdat het een boek is dat mij zeer dicht bij het hart staat ben ik erg blij dat het in zoveel verschillende talen naar de lezers toekomt. Van Slowakije tot Japan. Laten we wel zijn, de meeste boeken die worden gepubliceerd worden naar een korte periode alweer vergeten, dat maakt het zo geweldig dat Hars op deze manier in leven wordt gehouden. Daarnaast heb ik de indruk dat het een verhaal is waar lezers graag over discussiëren in hun boekclubs. Dat is fantastisch, je kunt niet om meer vragen als schrijver dan dat mensen zo begaan zijn met jouw werk. Het houdt het verhaal en de karakters in leven. Sterker nog als ik in Denemarken over Hars spreek wordt er altijd gevraagd hoe het met Liv gaat vandaag de dag. Ik hou van het idee dat mensen van dit kleine meisje een echt persoon hebben gemaakt die ouder is geworden, terwijl ze uiteraard weten dat ze alleen maar een resultaat van mijn verbeelding is. En dan 

wanneer ik het publiek vraag hoe zij denken dat het met haar is blijkt dat ze zelf al voor hunzelf een vervolgverhaal hebben bedacht. Tenzij dit natuurlijk iets Deens is, moet het wel betekenen dat iedereen zich afvraagt hoe het tegenwoordig met Liv gaat. Hoe te gek is dat?! Het gaat goed met haar trouwens.

Hoe heb je de inspiratie voor het schrijven van Hars gekregen? Het idee voor Hars kwam op een heel eigenaardige manier tot me, bijna als in een droom: De stem van een klein meisje kwam in mijn hoofd op een late avond terwijl ik probeerde te slapen. Ze sprak over hoe haar vader haar oma had vermoord en dat hij heel veel spullen in hun huis bewaarde. Ik stond op en schreef een paar bladzijdes midden in de nacht. Toen ik er de volgende ochtend naar keek realiseerde ik dat dit de intro moest zijn voor mijn nieuwe boek. Ik had nooit gepland, of er ook maar over gedacht, om een verhaal te schrijven over extreem hamsteren, het originele idee kwam dus echt vanuit het niets.

Vervolgens heb ik een hoop research moeten doen naar hamsteren en dat zorgde voor weer nieuwe ideeën voor het verhaal. Ik hou er van om in een lokaal bos te zijn, het werkt erg inspirerend voor mij om in de buurt van bomen te zijn, daarnaast ben ik gefascineerd door de atmosfeer in de bossen. En dus, nadat ik de intro had geschreven, was ik veel in de bossen te vinden en besloot ik al snel dat er bomen in het verhaal voor moesten komen. Na een tijdje kwam ik op het idee om hars een belangrijk deel te laten zijn. Dat idee kreeg ik op een zonnige middag toen ik hars zag (en rook) op een boom en probeerde te bedenken wat hars allemaal kan. Vervolgens heb ik thuis de nodige research over hars gedaan.

Ik heb zelf nooit geweten hoe het boek zou eindigen, ik had dus geen planning voor het verhaal toen ik de eerste versie schreef. Sterker nog, ik had geen flauw idee hoe het zou eindigen tot ik een paar bladzijdes van het laatste hoofdstuk was. Ik was wel erg blij dat ik op dit einde kwam!

Het kan misschien een beetje vreemd klinken maar voor mij moet tekst een soort muzikale kwaliteit hebben. Ik ben niet tevreden totdat het het juiste geluid heeft, de goede flow, het perfecte ritme. Soms is een zin perfect, maar vind ik dat het een "beat" mist. En dan moet ik hem herschrijven net zo lang totdat het voor mij goed klinkt. 

Kun je uitleggen hoe het proces van Hars ging? Had je het verhaal vanaf het begin te pakken? Het is nooit makkelijk een roman te schrijven, maar ik moet zeggen  dat deze erg goed voor me voelde. Het feit dat dit idee zo plotseling tot mij kwam en het niets was waar ik ooit eerder over na had gedacht hielp me, omdat het me zo ontzettend intrigeerde waar het verhaal me allemaal naar toe zou brengen en hoe de personages er uit zouden komen te zien. Ik heb mezelf dus door het verhaal heen geïmproviseerd. Stukje bij beetje meer ideeën kreeg ik er bij, eigenlijk zoals ik het voor alle drie mijn romans heb gedaan. Op deze manier werken betekent wel dat je veel moet bewerken na afloop. En dat heb ik gedaan ook. Er waren dagen dat ik mijn haren uit mijn hoofd kon trekken van frustratie en huilend naar bed ging, dat soort dagen krijg je er cadeau bij als je auteur bent. Toch moet ik zeggen dat het boek zonder al te veel problemen op zijn plek viel. Het was alsof het verhaal er al was en ik het alleen boven tafel moest krijgen en op moest schrijven, om dan als laatste natuurlijk te zorgen voor de juiste tekst wat ik erg belangrijk vindt. Het kan misschien een beetje vreemd klinken maar voor mij moet tekst een soort muzikale kwaliteit hebben. Ik ben niet tevreden totdat het het juiste geluid heeft, de goede flow, het perfecte ritme. Soms is een zin perfect, maar vind ik dat het een "beat" mist. En dan moet ik hem herschrijven net zo lang totdat het voor mij goed klinkt. Ik kan mijn editor daar echt gek mee maken.

Wanneer kwam je e

r achter dat Hars niet gewoon een goede roman, maar wel eens een prijswinnend meesterwerk kon zijn?

Ha, ik heb dat nooit geweten! Toen ik klaar was met schrijven en bewerken voelde het voor mij dat ik precies het verhaal had geschreven dat ik wilde schrijven. Natuurlijk kun je altijd dingen na afloop vinden die je misschien anders had kunnen doen, maar ik was erg tevreden met het eindresultaat. Je zou kunnen zeggen dat ik op dat moment dacht, zoals jij het noemt, dat het een goede roman was, maar misschien wel een goede roman voor mij. Ik was er absoluut niet zeker van dat iemand anders de dingen die ik mooi vond kon zien en waarderen. Sterker nog, ik bereidde me erop voor dat Hars zou floppen in vergelijking met mijn debuut, omdat h

et zo'n ander verhaal was. Ik kon mijn geluk niet op toen ik er achter kwam dat mensen Hars mooi vonden.

Voordat je romans ging schrijven, schreef je kinderboeken. Wat is het verschil tussen schrijven voor volwassenen en voor kinderen? Klopt, ik schreef meestal educatieve boeken voor kinderen, maar ook een beetje fictie. In het begin voelde het erg natuurlijk voor mij om met kinderboeken te werken omdat mijn moeder een ervaren kinderboekenillustrator is. Ik had zelfs nooit gedacht om fictie te schrijven voor volwassenen totdat het daadwerkelijk, bijna per ongeluk, gebeurde. Een vriend haalde me over om een kort verhaal te schrijven voor een wedstrijd. Ik was verrast hoe leuk ik het vond en toen iemand suggereerde dat ik een prima roman zou kunnen schrijven dat ik: Waarom niet? En zo is mijn debuut The butcher of Liseleje er gekomen. Je zou kunnen zeggen dat ik mij vrijer voelde om voor volwassen te schrijven dan voor kinderen, omdat je niet hoefde te letten op leesniveaus, leeftijd en al die dingen waar je om moet denken als je voor kinderen schrijft. In die zin is er een groot verschil, ik kan nu meer spelen met de taal in het verhaal op een moeilijkere, complexere manier. Ik kwam er daarnaast ook achter dat ik allerlei hints en verwijzingen in het verhaal kon gooien als ik voor volwassenen schreef. Dingen die kinderen nooit zouden opvallen, puur omdat ze nog niet zoveel ervaring hebben. Ik heb erg veel plezier in dat soort dingen, net zoals ik het leuk vind om een (donker) gev

oel van humor toe te voegen. Dat had nooit gewerkt bij een tienjarige, geloof me, er zitten een hoop gekke en morbide dingen in mijn debuutroman!

Na Hars bracht je een nieuw boek uit: Beest. Kun je uitleggen waar dit boek over gaat? Het is eerlijk gezegd een lastige om uit te leggen omdat er zoveel gebeurt. Maar het verhaal ontrolt zich in een landelijke setting ergens in Zuid-Europa en in het verleden. Het gaat over Mirko een gevoelige jonge jongen die tot over zijn oren verliefd wordt op de vrouw in de boerderij van de buren om uiteindelijk in een intens drama met haar en haar gewelddadige man terecht te komen.

Daarnaast gaat het verhaal over Leon, het kind van de gewelddadige man en zijn vrouw. Mirko wordt heel close met Leon. Leon is een vreemd personage omdat hij is geboren met exceptionele spierkracht, een mysterie voor iedereen. Helaas is hij mentaal niet capabel om zijn kracht onder controle te houden en dat zorgt voor veel problemen.  Naast dit hoofdverhaal is er een parallel verhaal, als een soort kaderverhaal over Mirko en Leon als volwassenen. Ze zijn beste vrienden met geen eigen huis, in plaats daarvan zijn ze rondtrekkende werkers op verschillende boerderijen. Dit kaderverhaal refereert sterk aan John Steinbecks klassieker Of mice and men, hoewel het in veel dignen wel echt anders is. 

Het hoofdverhaal, meer specifiek het personage van het sterke kind is geïnspireerd op een wetenschappelijk artikel dat relateert aan een Duitse jongen die in 2003 geboren was met absurde spierkracht. Al lezende over deze zaak raakte ik in de ban van het idee om zelf over een mysterieuze gespierde jongen te schrijven. Pas later werd ik herinnerd aan Steinbecks boek en heb die referenties ook in het verhaal verwerkt.

Mijn schrijven wordt gedreven door het onbekende.

De hoofdpersonages in je boeken zijn nou niet bepaald Jan of Janny Modaal. Ze wijken nogal af van het gewone, wat fascineert je aan dit soort karakters? In deze dagen waarin autobiografische fictie populairder dan ooit is wil ik graag een andere richting in. In plaats van over mezelf te schrijven of te schrijven over iemand zoals ik en persoonlijke ervaringen te gebruiken, vind ik het interessanter om te schrijven over iemand die zo ver van mij en mijn wereld af staat als maar mogelijk is. Ik probeer in het hoofd van dit personage te komen, wat vaak nogal een problematisch hoofd is, en ik probeer mijzelf tot het uiterste te drijven in dit proces. Mijn schrijven 

wordt gedreven door het onbekende. Maar dit betekent ook dat ik gedwongen word om mijn verbeelding en empathie tot het uiterste te gebruiken. Ik vind dit uitdagend maar het geeft ook veel voldoening. Ik geloof erin dat dit proces mij uiteindelijk helpt om andere mensen en hun problemen beter te begrijpen. Ik leer vooral ook veel over mijzelf, over mijn vooroordelen, en mijn limiet en dat soort zaken.

Misschien vinden mijn lezers ook dat hun manier van kijken naar iemand of iets uitgedaagd worden. Mijn boeken gaan allemaal veel over wat goed is en fout. Wat normaal is en wat ziek en wat goed is en wat kwaad. Maar meestal is er helemaal geen duidelijk antwoord op dat soort vragen. Soms kan een verschrikkelijke daad voortkomen uit een lieve gedachte een grote liefde zelfs. Als een man zijn moeder vermoord alleen maar omdat hij haar kookkunsten vreselijk vindt, dan zou je waarschijnlijk zeggen dat het een vreselijke daad is, maar als hij haar vermoord omdat hij bang is zijn geliefde dochter te verliezen dan zul je hem het moeilijk kwalijk kunnen nemen. Je zult hem zelfs misschien wel begrijpen. Ik mag graag werken met deze complexe karakters en met tegenstrijdigheden in het algemeen. Vooral dingen die tegenover elkaar lijken te staan die toch samen werken of zelfs van plaats verwisselen. In Hars doe ik dat bijvoorbeeld op deze wijze: donker wordt geassocieerd met comfort en liefde, terwijl zonlicht geassocieerd wordt met gevaar en plotselinge dood. Een lach is een signaal voor gevaar, een lijkkist is een veilige plaats, dokters doen je pijn en de dood is levend terwijl het leven dood is! Alles is omgedraaid en daardoor is niets wat je normaal zou verwachten, maar dit betekent niet dat het allemaal verkeerd is. Het is alleen een ander soort normaal dan hetgeen we kennen.

Verscheidene lezers hebben mij verteld dat ze verrast waren, of zelfs geschokt, om er achter te komen dat ze sympathie voelen voor een karakter zoals de vader in Hars ondanks zijn twijfelachtige daden. Velen hebben ook gezegd dat ze het moeilijk hebben gehad om het verhaal van zich af te schudden en ik denk dat dit komt doordat ze iets gevoeld hebben wat ze niet goed kunnen verklaren.

Ongeacht welk personage (misschien enkele krankzinnige psychopaten daargelaten) je zou in hen altijd gevoelens moeten herkennen:

Weet je wat het is? Wanneer ik probeer mijzelf in de karakters te verplaatsen dan realiseer ik aan het eind altijd weer dat we helemaal niet zo veel van elkaar verschillen. Ik zal nog een voorbeeld geven: Ik ben opgegroeid in een extreem veilig en net huis. Dus om te schrijven over de paranoïde hamsterende chaos in Hars was inderdaad iets compleet nieuws voor me. Maar al snel realiseerde ik dat ik de man eigenlijk wel begreep. En we waren helemaal niet zo ver van elkaar af als je maar zou denken. Ik vind zijn acties niet goed en ik heb geen last van zijn ziekte maar toch snap ik waar hij vandaan komt en waarom hij doet wat hij doet. Ik voel zelfs een groot gevoel van sympathie voor hem.

Ongeacht welk personage (misschien enkele krankzinnige psychopaten daargelaten) je zou in hen altijd gevoelens moeten herkennen: Liefde, boosheid, wanhoop, jaloezie, afgunst, angst enz. En in het geval van Jens Haarder niet in de laatste plaats het gevaar om een geliefde te verliezen. Ik voelde dat met hem. Wanneer ik die gevoelens door ka n laten schijnen in het verhaal op een geloofwaardige manier dan is er een kans dat lezers zich herkennen in hem. En daarmee dus ook de ervaring hebben om onverwacht sympathieke gevoelens te koesteren voor een gekke man.

Op je website (aneriel.dk) staat nadrukkelijk beschreven dat Beest een fictieve roman is en niet een thriller of spannende roman. Waarom is het zo belangrijk dat de lezers dit weten? Eerlijk gezegd is geen enkel van mijn drie romans geschreven als spannende roman of thriller. Ze zijn gepubliceerd en gepresenteerd als literaire romans hier in Denemarken, maar toen wonnen de eerste twee crime/thriller awards en dus werden ze ineens in die hoek geplaatst. Het was ook om deze redenen dat buitenlandse uitgevers Hars gingen labelen als een thriller, wat ik ze niet kwalijk kan nemen natuurlijk. Voor mij was het wel altijd een fictieve roman, en voor veel anderen ook want ik ben ook genomineerd voor literaire awards.

Het lijkt een doorgaande discussie onder mijn lezers te zijn of Hars terecht het label heeft van een thrillers. Ik denk dat het afhangt van hoe je het genre definieert. En dat, zo heb ik geleerd, maakt nogal uit. Persoonlijk geef ik de voorkeur aan het label fictieve roman (of literaire roman) voor mijn boeken omdat dit een brede definitie is die niet uitsluit dat het spannend kan zijn of zelfs dat er een moord wordt gepleegd. Het mag allemaal maar hoeft niet. Het gaat allemaal om de verwachtingen. Ik heb liever dat je verrast bent bij de spannende elementen in een fictieve roman dan teleurgesteld door een thriller die niet je verwachtingen bij een thriller kan naleven.

Wanneer een boek een thriller genoemd wordt dan denk ik dat iedereen in zijn of haar recht staat om een element van spanning te verwachten. Daarnaast mag je dan verwachten dat er een focus is op het plot, wat niet mijn hoofdzaak was toen ik het schreef. In Hars was ik gefocust op het begrijpen en weergeven van deze personages en hun problemen, niet in de laatste plaats hun innerlijke problemen. Het plot is van daar gegroeid en het werd waarschijnlijk een beetje spannend, maar dat stuk was meer een extra toegevoegd aan het verhaal. Ik heb het boek niet voor de spanning geschreven.

Bij Beest (om op je vraag terug te komen) weet ik zeker dat je teleurgesteld raakt als je het koopt en verwacht dat het een thriller is. Ik weet dat sommige Nederlandse boekverkopers per vergissing hem labelen als thriller, dus om te informeren heb ik op mijn website staan dat het echt niet zo is. Het boek heeft een element van spanning in sommige hoofdstukken, maar je moet het echt niet alleen daarom lezen. Ik zie het meer als een epische roman, een dramatisch familieverhaal of misschien een donker sprookje.

Hars en je eerste roman The butcher of Liseleje waren literaire romans, maar je won er thrillerprijzen mee. Kun je uitleggen hoe een literaire roman ook een erg goede thriller kan zijn? Haha. Zoals je net hebt kunnen zien aan mijn vorige antwoord ben ik waarschijnlijk de verkeerde persoon om dit aan te vragen. Ik denk gewoon dat al die labels een schande zijn. Ik zou graag willen dat we gewoon verhalen lezen voor wat ze zijn, niet om ze in een bepaalde hoek te laten passen. Ik hoor wel van mensen dat die claimen dat ze of nog nóóit een misdaadroman hebben gelezen of dat ze alléén maar misdaadromans lezen. Op die manier missen ze een hoop goede literatuur.

Om eerlijk te zijn heb ik geen idee wat een thriller goed maakt. Ik weet alleen dat ik ervan houd om in een verhaal te worden gezogen, waarin ik die personages voel en waarin het landschap tot leven komt. Dat mijn zintuigen geactiveerd worden zodat ik echt vlak bij ze ben. Soms is het een spannende twist in het plot wat me laat huiveren en soms is het iets compleet anders. Een fantastisch mooi geschreven zin of hoofdstuk wat ik steeds opnieuw en opnieuw wil lezen. En soms is het dit alles in een en hetzelfde boek.

om eerlijk te zijn, ik was best hard voor mezelf toen ik Beest schreef. Ik heb mezelf vaak gezegd tijdens het proces dat mijn schrijven waardeloos is en het succes van de eerste twee boeken puur geluk was.

Voor je drie boeken heb je flink wat waardering gekregen. Voelt dit als een druk voor toekomstig werk? Nou, ik heb wel wat druk gevoeld, vooral na het succes van Hars. En om eerlijk te zijn, ik was best hard voor mezelf toen ik Beest schreef. Ik heb mezelf vaak gezegd tijdens het proces dat mijn schrijven waardeloos is en het succes van de eerste twee boeken puur geluk was. Maar na een paar jaar worstelen had ik het eindelijk goed en uiteindelijk is Beest ook goed gelukt.

[/fusion_builder_column][fusion_builder_column type="1_1" background_position="left top" background_color="" border_size="" border_color="" border_style="solid" spacing="yes" background_image="" background_repeat="no-repeat" padding="" margin_top="0px" margin_bottom="0px" class="" id="" animation_type="" animation_speed="0.3" animation_direction="left" hide_on_mobile="no" center_content="no" min_height="none"][caption id="attachment_31148" align="alignleft" width="200"] Ane Riel 2019 / Photo: Lærke Posselt[/caption] Ik was bang dat het nog moeilijker zou worden om aan de vierde te starten, maar ik heb het gevoel dat een groot deel van de druk weggenomen is. Ik heb nu drie erg verschillende boeken geschreven, laatstelijk dit grote epische verhaal wat niemand ooit verwacht had van mij. Mijn eerste roman was grappig, grotesk en morbide en dan heb je nog Hars die donker en spannend is, blijkbaar. Het betekent ook dat niemand ooit kan raden wat het volgende zal zijn en wat dat betreft voel ik me meer vrij. Ik heb in ieder geval het gevoel dat het 

volgende boek wat makkelijk zal worden om te schrijven. Het voelt al goed, net zoals Hars deed, maar de tijd zal het vertellen!

Kun je voor je Nederlandse fans iets weggeven over waar je nu mee bezig bent? Ik heb eerst gespeeld met de gedachte om korte verhalen te schrijven. Gewoon om dat format uit te proberen, maar toen kreeg ik een idee voor een vierde roman wat ik maar niet los kon laten. Dus dat is waar ik nu mee aan het werk ben.

Het gaat over een erg oude dame en een jong kind, maar dat is ook alles wat ik op dit punt durf te zeggen. Ik kan alleen nog weggeven dat na het volledige drama dat Beest bleek te zijn (om te schrijven) ik nu van plan ben dit verhaal stiller en geconcentreerder, met slechts een paar personages en een kleine setting, te laten zijn. Of het spannend zal worden of niet, dat weet ik niet niet. Ik laat het verhaal daarover beslissen. En wie weet, misschien eindigt deze wel als een echte thriller!

[/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]