De Parijse connectie en De Russische connectie zijn de eerste twee delen van een serie thrillers met in de hoofdrollen journaliste Ida de Morsain en rechercheur Julius Katz. De reeks speelt zich af in 1889. “Waarom 1889?” is een vraag die ik vaak krijg. Het is waar: de 19e eeuw is een terrein waarop, bij mijn weten, weinig hedendaagse Nederlandse thrillerauteurs zich nog hebben gewaagd. Onontgonnen gebied. Dat geeft me een aantrekkelijk man-op-de-maan-gevoel. Maar waarom ben ik de enige? Ik zal proberen daar antwoord op te geven.
Met de vraag “waarom 1889?” wordt vaak bedoeld: “waarom in hemelsnaam 1889?” en komt voort uit een negatief beeld van de negentiende eeuw. Het stoffige imago
Een onterechte reputatie. Met name de tweede helft van de 19e eeuw is moderner dan de meeste mensen denken. Veel moderner. Er is geen tijd waarin zoveel en zo snel veranderingen plaatsvonden die het leven van de gewone burger zo radicaal omvormden. Het is een bekend beeld: de voortjakkerende locomotief en de wegvluchtende koeien. Maar het was spectaculair! Eeuwen en eeuwenlang, eigenlijk sinds het begin der tijden, was de snelste mens op aarde degene die het snelste paard bezat. Tot de tweede helft van de negentiende eeuw. Ineens zat de reiziger, compleet met koffers en kinderen, in een voortijlende trein, terwijl het landschap aan beide zijden voorbijschoot in een ongekend, nog nooit eerder meegemaakt tempo. Een uitgebreid netwerk van spoorlijnen volgde, en werd in een even ongekend tempo uit de grond gestampt.
Maar het ging niet alleen over het toenemen van de snelheid. Het had ook invloed op de manier waarop mensen dachten. De wereld werd groter dan je eigen stad of dorp. Men rook de vrijheid.
Er is weinig denkbaar dat niet op de een of andere manier zijn oorsprong vindt in dat tijdvak. Fotografie, film, telefonie, telegrafie, de geluidsopname, elektrische verlichting, de schrijfmachine, moderne anesthesie, het gipsverband, inentingen tegen besmettelijke ziekten, de kurkentrekker, de blikopener, de envelop, de paperclip, het prikkeldraad, de spijkerbroek. Er werd al geëxperimenteerd met de oervormen van automobiel en vliegtuig. De lijst is eindeloos en betekende een ommekeer in het dagelijks leven en de manier waarop tegen het leven aan werd gekeken. De hoeveelheid vernieuwingen en veranderingen die er op de mens afstormde was enorm. Het dagelijks leven raakte in een stroomversnelling. Trekschuiten, zeilschepen en hondenkarren konden de prullenbak in; de toekomst snelde hen tegemoet. De mode veranderde, de rol van de vrouw in de samenleving begon voorzichtig – en niet snel genoeg naar de zin van mijn hoofdrolspeelster – te verschuiven.
Ook de criminaliteit vernieuwde. De vrouwenhandel uit De Parijse connectie werd mogelijk door de aanleg van een reguliere spoorwegverbinding tussen Parijs en Amsterdam. Het terrorisme uit De Russische connectie nam een vlucht na de uitvinding van het dynamiet (1866).
Met al die uitvindingen en innovaties hebben we regelmatig – zo niet elke dag – te maken. De negentiende eeuw is nog steeds bij ons, en dat maakt het mogelijk om een moderne, actuele thriller te situeren in een tijd die al meer dan honderd jaar achter ons ligt.
Eigenlijk begrijp ik niet waarom niet iedereen zijn verhaal in die spannende, turbulente periode situeert. Toegegeven: er komt aardig wat research bij kijken, maar dat weegt niet op tegen de rijkdom die het zeker niet stoffige tijdvak te bieden heeft.
