Frank van Zwol - Bureau Doofpot

• 11 november 2023
• Column
• Redactie

Frank van Zwol - Bureau Doofpot

Bureau Doofpot

Cyndi draaide de kaart om, haar slanke vinger bij een onduidelijk gekriebel met paraaf.

‘Het is lastig te lezen, maar hier staat “Kab CKMar” en zo te zien iets wat een naam moet zijn.’

Tom twijfelde er niet aan wie er in 1984 zijn naam moedwillig onleesbaar geschreven had. ‘Ik denk dat er majoor Frens staat.’

‘Frens?’ vroeg Cyndi verbaasd. ‘Die staat hier bekend als hoofd bd.’

‘Buiten Dienst? Vanochtend in elk geval nog niet.’

Ze schudde haar zwarte krullen. ‘Bureau Doofpot,’ fluisterde ze. ‘En dat heb ik natuurlijk niet gezegd,’ voegde ze er snel aan toe.

(fragment uit Speciale opdracht)

Om misverstanden te voorkomen, mijn verhalen zijn fictie, maar wortelen waar mogelijk in de realiteit. Zo is het Bureau Doofpot in Speciale opdracht volledig het product van mijn eigen fantasie. Pas toen de eerste versie van Speciale opdracht op papier stond en mijn hooggewaardeerde proeflezers zich over het manuscript bogen werd me ingefluisterd dat er inderdaad een Afdeling BD, met een wat schimmige taak, bestaat bij de Marechaussee. Weliswaar geen Bureau Doofpot, maar Buitengewone Dienst, met - als ik het goed begrepen heb - een verbindingsfunctie naar de verschillende inlichtingendiensten. Ik zat dus in de buurt met mijn fictie, maar het roept de vraag op of er daadwerkelijk een Bureau Doofpot bestaat, of bestaan heeft, binnen Defensie.

Wie de lotgevallen van Alexander Nijboer, opgetekend in 'Een man tegen de staat,' erop naleest, kan rustig concluderen dat het er alle schijn van heeft. Nijboer beschrijft de nasleep van de ontploffing van een AP-23 oefenmijn in een leslokaal in Oldebroek in 1983. Hierbij kwamen zeven mensen om het leven en raakten er negen gewond. Oorzaak: de verwisseling van oefenmunitie en scherpe munitie. In 1984 is er opnieuw een ongeluk met eenzelfde mijn en één dodelijk slachtoffer. Wat volgt is ontkenning en ontwijkgedrag door Defensie richting de nabestaanden. Na jarenlange juridische strijd van Nijboer concludeert de Ombudsman M. Oosting in 1999 uiteindelijk dat Defensie duidelijk tekort geschoten is. 'Defensie moet zich opnieuw bezinnen op de vraag of de procedures en de cultuur van de organisatie voldoende zijn afgestemd op calamiteiten.'

Goed, dat was de vorige eeuw, kun je denken. Koude Oorlog, andere tijden. In 2016 ontploft tijdens een oefening in Mali een mortier, waarbij twee militairen om het leven komen en één gewond raakt. En weer vertoont Defensie dezelfde spasmen van ontkennen, ontwijken en vertragen als dertig jaar eerder. De Onderzoeksraad voor Veiligheid concludeert uiteindelijk dat 'De organisatiestructuur en –cultuur bij Defensie moeten veranderen, waarbij men open moet staan voor kritische signalen van medewerkers en voorvallen moet benutten om van te leren.'.

Je zou bijna gaan geloven dat het Bureau Doofpot nog altijd operationeel is, maar het is natuurlijk slechts een verzinsel van de auteur. Of toch niet?