Het ras van weleer

• 11 mei 2025
• Klassieke FantasyScience Fiction
• Mads Bruynesteyn

Het ras van weleer

• Serie

  N.v.t.

• Auteur(s)

  Adrian Tchaikovsky

• Uitgeverij(en)

  Iceberg Books

• Jaar van uitgave

  2025

• Thrillzone score

  3
• Deel deze recensie

Magie en wetenschap: twee tegenpolen. In genres uitgedrukt als fantasy en sciencefiction. Waarbij magische krachten nauwelijks wetenschappelijk verklaard kunnen worden, en waarin grondige analyses lastig gepaard gaan met magie. Toch?

Adrian Tchaikovsky durft het aan deze twee uitersten in één boek te verwerken. De auteur van de geprezen en bekroonde Kinderen van de Tijd-trilogie schrijft met Het ras van weleer een standalone-boek en krijgt in de loftuitingen vergelijkingen met Ursula Le Guin: een grootheid. Kan Tchaikovsky dat niveau evenaren? De Nederlandse vertaling van Richard Heufkens mag er wezen, en wordt uitgegeven door Iceberg Books.

Nyr, een antropoloog vanuit de Aarde, ‘woont’ al jaren afgezonderd in een onneembare hoge toren, soms in suspensieslaap, soms bewust aanwezig, wachtend op contact vanuit zijn voormalig collega’s, die zijn vertrokken, terwijl Nyr Illim Tevitch informatie verzamelt over de lokale bevolking van de planeet Sophos 4. Bij zijn werk wordt Nyr geholpen door een Dissociatief Cognitie-Systeem, het DCS, waarmee hij zich kan afsluiten van emotionele en rationele gevoelens en gedachtes. 

Lynesse is een potentieel vooraanstaand, maar onbelangrijk beschouwd lid van de locals van Sophos 4. Ze is de Vierde Dochter van de koningin, maar die status zegt tegenwoordig weinig meer. Wanneer haar ter ore komt dat een demon mensen aanvalt, huizen verpulvert en zodoende het eenvoudige leven in de maatschappij met angst vervuld, besluit ze de stoute schoenen aan te trekken en hulp te zoeken bij de mysterieuze magiër Nyr. 

Het ras van weleer is met nog geen 150 pagina’s een dun boek. Des te knapper als je bedenkt dat Tchaikovsky thema’s behandelt als antropologie, magie, sociale controle en cognitieve aansturing. Maar daarin schuilt ook gevaar. Hoewel het verhaal vasthoudt aan de twee wisselende perspectieven van de laatste antropoloog van een ruimterijk en een jonge, vrijgevochten vrouw die de leiding durft te nemen in de strijd tegen een demon, blijven er veel broodkruimels liggen. Er zitten nog zoveel goede verhalen in enkele subplots van het boek. 

Esha bijvoorbeeld, een bewoner van Sophos 4 en lid van het zogenoemde Kustvolk, dat buiten de strenge greep van hoofdstad Lannebaan leeft aan zee, en zodoende een vrijgevochten leefstijl heeft, verdient zoveel meer aandacht. Zij onderneemt de reis samen met Lynesse, maar komt sporadisch aan bod. Evenals het achtergrondverhaal van Nyr, die hier ooit met andere antropologen aankwam, maar die hem hebben verlaten en hem lijken te zijn vergeten. Wat is er met hen gebeurd en waarom krijgt Nyr geen enkel teken van leven? Onbeantwoorde vragen. En de gehele opbouw, ontwikkeling en levenswijze van de lokale bevolking - hetgeen Nyr bestudeert – is tevens een boek op zich. Maar die onderwerpen worden slechts licht aangeraakt, om er vervolgens niet verder over uit te weiden. Tchaikovsky houdt het klein, maar schrijft desalniettemin over grote onderwerpen. En dat doet hij overigens buitengewoon goed. 

“Als enige bewoner van de buitenpost was er gewoon niets om bij te horen.”

Een zin uit het hoofd van Nyr, dat de rode draad in het boek tekent. Hij ziet zichzelf als de buitenstaander, die eenzaam in een toren wacht op het onbekende. Wacht hij op een teken van leven vanuit de Aarde? Of is zijn tijd voorbij als de bevolking tot het uiterste geëvolueerd is, of mogelijk zelfs uitgestorven raakt? Maar eigenlijk zijn de lokale bewoners juist de buitenstaanders, daar zij geen toegang hebben tot de technologie die reeds bestaat, en daardoor een relatief primitief bestaan leiden, afgezonderd van zoveel meer. Door toedoen van de eenzaamheid en het nutteloze bestaan, en door een bijzondere, soortgelijke ervaring uit het verleden, neemt Nyr een weloverwogen besluit…

Het ras van weleer is een scherp geschreven novelle, met de kenmerkende gedachtegangen van Tchaikovsky, maar het verhaal is te kort om het geheel te laten bloeien. Het boek is uniek en maar weinigen kunnen de twee genres zo goed bij elkaar brengen als Tchaikovsky doet. Toch voelt het als het staren naar een onafgemaakt meesterwerk in de oven; de ingrediënten liggen er, het potentieel is duidelijk zichtbaar, maar het gerecht is onvoldoende gerezen om tot volle wasdom te geraken. Vermakelijk is het zeker, met genoeg stof om over na te denken, maar het is te weinig om impact te maken.