Survivalhandboek voor de spaarzame tovenaar. Hoe middeleeuws Engeland te overleven

• 30 augustus 2025
• Klassieke FantasyScience Fiction
• Mads Bruynesteyn

Survivalhandboek voor de spaarzame tovenaar. Hoe middeleeuws Engeland te overleven

• Serie

  Secret Project

• Auteur(s)

  Brandon Sanderson

• Uitgeverij(en)

  Iceberg Books

• Jaar van uitgave

  2025

• Thrillzone score

  4
• Deel deze recensie

Brandon Sanderson is één van de grootste, zo niet de grootste, fantasyauteur van dit moment. Met zijn Cosmere-universum bereikt hij miljoenen fans over de gehele wereld. In Nederland en Vlaanderen is vanuit deze reeks(en) alleen de eerste Mistborn-trilogie vertaald. Zijn allesomvattende Stormlight-epos en de diverse vervolgen op de Mistborn-boeken zijn enkel in het Engels te lezen. Iceberg Books durfde het gelukkig wel aan om zijn YA sciencefiction-serie Skyward uit te geven (recensies lees je hier). 

Sanderson is een veelschrijver en weet zijn fans elk jaar te verrassen met een nieuw boek. In de Corona-periode bracht hij zelfs nieuws dat niemand zag aankomen; in het geheim had hij nog vier boeken geschreven – de zogenaamde Secret Projects – en men kon zich via een Kickstarter-programma aanmelden. Nu, een paar jaar later, zijn alle vier de boeken verschenen en pakt opnieuw Iceberg Books de handschoen op door het tweede Secret Project te vertalen (goed werk van Lia Belt) en uit te geven in een prachtige uitvoering. De titel, Survivalhandboek voor de spaarzame sovenaar; hoe middeleeuws Engeland te overleven, is lang en geeft precies aan wat voor een boek dit is: een komisch tijdreisverhaal met sciencefictionelementen, uniek en niet per sé des-Sandersons. 

Een man wordt wakker op een plek in wat lijkt op middeleeuws Engeland. Hij herinnert zich niets. Zijn eigen naam niet, geen verleden, geen reden waarom hij daar is. Het enige wat hij bij zich heeft zijn snippers van een survivalhandleiding: Survivalhandboek voor de spaarzame tovenaar. Hoe middeleeuws Engeland te overleven. Helaas lijkt het volledige boek bij aankomst te zijn geëxplodeerd. Zijn overleving hangt af van zijn vermogen om zijn geheugen terug te krijgen, contact te leggen met eventuele lokale bevolking, en slim gebruik te maken van zijn moderne kennis in een middeleeuwse wereld die bol staat van bijgeloof.

Dan blijkt dat de man wordt achtervolgd door personen die uit zijn eigen ‘echte wereld’ komen. Langzaamaan tracht hij te ontrafelen wie hij is en waarom hij daar is. Er komen herinneringen terug, maar hoe hij deze moet plaatsen blijft lang onbekend, terwijl hij wel dient te overleven op een voor hem vreemde planeet. Hij krijgt hulp, maar de vraag is of iedereen daar te vertrouwen is. Zijn enige houvast zijn de fragmenten uit het boek dat hij bij zich had, maar ook dat is een puzzel met allerlei instructies, reclamebeeltenissen en informatie over een organisatie genaamd Spaarzame Tovenaar BV. Weet hij middeleeuws Engeland te overleven?

Je leest het; dit boek bevat een verhaal dat bijna niet te plotten is. Elk hoofdstuk biedt weer nieuwe onthullingen en verrassingen. Dat uit zich in stukjes nieuwe informatie (ook voor de lezer is het onbekend wat de situatie is), maar er zitten ook pagina’s vol schitterende illustraties tussen, die het verhaal meer duiden en de bladzijdes uit het handboek voorstellen. 

Het uitgangspunt van het verhaal doet denken aan het bekende idee van Arthur C. Clarke: “Any sufficiently advanced technology is indistinguishable from magic.” Sanderson breidt dat concept uit naar een satirische blik op zowel hedendaagse zelfhulpcultuur als commerciële ‘tijdreisbedrijven’ die alternatieve dimensies uitbaten. Sanderson weet dit uitermate knap neer te zetten.

Het boek begint vooral luchtig en vol grappen, vaak gebracht in een absurde of zelfbewuste stijl. Helaas werkt die humor niet altijd en is het zoeken hoe dit precies in het verhaal past. Lezen we nou een thriller, is het sciencefiction of fantasy, of een komische vertelling?  

Heb vooral geen verwachtingen voorafgaand aan dit verhaal. De flauwe grappen en de ironische invalshoek maken het eerste deel van het boek ietwat ongrijpbaar. Later krijgt het verhaal meer diepgang, op het moment dat de protagonist geconfronteerd wordt met zijn verleden, zijn ware ‘ik’ en zijn persoonlijke tekortkomingen. Er worden thema’s als mentale gezondheid, zelfdestructieve gedachten en persoonlijke groei opgebracht. Deze overgang naar een serieuzere toon maakt het tweede deel van het boek aanzienlijk sterker dan het eerste. Sanderson toont aan een kunstenaar te zijn in het bouwen van een verhaal en het nieuwgierig maken naar meer. Het concept van alternatieve dimensies die via commerciële portalen gekocht en bezocht kunnen worden is fascinerend. Het tempo wordt opgevoerd, de karakters ontwikkelen zich en de plot ontvouwt stapsgewijs, met spanning en nog altijd die verwondering. Toch zijn de ruim 400 pagina’s te weinig om het geheel voldoende diepgang te geven. Dat is jammer, want de wereld, of beter gezegd de werelden, vragen om meer verkenning. Het verhaal biedt veel potentie voor verdere verhalen binnen het concept.

Niet alleen het originele verhaal maakt het boek bijzonder, maar ook de fantastische productie ervan. Illustrator Steve Argyle levert met meer dan 100 unieke tekeningen een visuele meerwaarde die het boek naar een hoger niveau tilt. Elk hoofdstuk begint met een eigen, unieke illustratie; er zijn talloze tweekleurige tekeningen, komische stripjes en prachtige schutbladen. Complimenten ook voor de Nederlandse uitgave van Iceberg Books.

Survivalhandboek voor de spaarzame tovenaar. Hoe middeleeuws Engeland te overleven is een uniek boek in Sandersons uitgebreide oeuvre. Het is een vreemde mix van sciencefiction, humor, filosofie en spanning. De stijl is luchtig en de humor zal niet voor iedereen werken. Het tweede gedeelte is een stuk meeslepender met een briljante wereldbouw. De visuele uitvoering van het gehele boek maakt het een geweldige leeservaring. De echte Sanderson-fans zullen versteld staan van de inhoud van dit boek, maar het laat eens te meer de veelzijdigheid en het talent van deze grootmeester zien.