‘De jeugd’ en boeken lezen; het is tegenwoordig een lastig te sluiten huwelijk. De jongere generatie heeft genoeg andere afleidingen en prikkels, waardoor lezen vaak als een saaie verplichting wordt beschouwd. Maar geïnspireerd door het fenomeen ‘BookTok’ en zogeheten ‘Bookfluencers’ lijkt er een kleine ommekeer gaande, en vinden enkele populaire boeken hun weg naar het jeugdige publiek. Wat de ingrediënten zijn om als populair te worden beschouwd, is soms moeilijk te bepalen, maar enkele auteurs springen kundig in op deze fijne trend.
Zo ook Charlotte Brugman. Als ontwikkelingswerker bereisde ze de hele wereld en stuitte daarbij ongetwijfeld op een boel prachtige verhalen. Haar ervaringen en creativiteit legde ze in het schrijven van scripts voor tv, film en boeken. KlimAX is haar debuut en verscheen eerst als luisterboek, alvorens door Luitingh-Sijthoff in een opvallend mooi jasje uitgegeven te worden.
We tellen het jaar 2123. De planeet zoals we die kennen is grotendeels verwoest door toedoen van de mens. Om te voorkomen dat dit nogmaals gebeurt, richtte een vrouw genaamd Alpha Xi het Europees-Aziatische kunstmatige-intelligentiesysteem AX op. Middels klimaatscores reguleert dit automatische systeem de bevolking. Hoe beter je je aan de milieuregels houdt, hoe hoger je klasse. En hoe hoger je klasse, hoe meer privileges en luxe. Een gele klimaatstatus geeft bijvoorbeeld toegang tot betere gezondheidszorg, gevarieerder (biologisch) eten, ruimere keuze aan sportclubs en les op de prestigieuze Thunberg Academy. Met een oranje status leef je in de middenklasse, waarbij je hard moet werken om jouw gedragspunten te verdienen. Bij rood zit je in de gevarenzone en word je (her)opgevoed.
Finn bezit de gele klimaatstatus en kent veelal luxe. Als zoon van de hoogstgeplaatste inspecteur van AX heeft hij een eer hoog te houden. Dat doet hij als titelverdediger van de jaarlijkse programmeerwedstrijd, waarbij complexe vraagstukken digitaal opgelost dienen te worden. Dit jaar heeft hij echter zware concurrentie van Dunya, die weliswaar in de oranje klasse leeft, maar via een omweg mee mag doen met de wedstrijd. Tijdens de bikkelharde strijd tussen de twee rivalen, doen ze een schokkende ontdekking. Het blijkt dat AX niet het zelfregulerende systeem is als iedereen denkt, en dat er nietsontziend wordt afgerekend met mensen die teveel vragen stellen. Finn en Dunya besluiten samen te werken om de onderste steen boven te halen, maar dat is niet zonder gevaar.
Charlotte Brugman schetst in KlimAX een verontrustend toekomstbeeld. Op het eerste gezicht lijkt het idee van een AI-gegenereerd klimaatsysteem een goede tool om de aarde gezond te houden. Maar, zoals het een goede YA-thriller betaamt, schuilt er meer achter de spannend opgebouwde plot. Het is heerlijk om te verdwijnen in een wereld ver van de onze en mee te genieten van de gedachtespinsels over hoe onze toekomst eruit zou kunnen zien. In KlimAX borduurt Brugman voort op de actualiteit van heden de dag, waarin de ontwikkeling van AI niet bij te benen is, waar machthebbers de grenzen van vrijheid eigen maken en duurzaamheid een ‘hot topic’ is.
In een vliegensvlug schrijftempo trekt de schrijfster de lezers het verhaal in. Haar stijl is toegankelijk, met een goede balans tussen eenvoud en diepgang. Met Finn en Dunya zijn twee personages gecreëerd waarin menigeen herkenning zal vinden; brutaal, nieuwsgierig, soms roekeloos, en voor zichzelf opkomend. Dunya is typerend voor de lagere klasse, vechtend voor haar kansen, strijdend tegen het onrecht, maar bovenal zorgdragend voor haar dierbaren. Van Finn zal je verwachten dat hij een typische rijkeluiszoon is, waarbij het hem komt aanwaaien, maar niets is minder waar. Naarmate het verhaal vordert, komt de ware aard van zijn karakter naar boven. Deze karakterontwikkelingen gaan geleidelijk, en zijn leuk om te volgen. De overige personages in het boek zijn wat minder uitgediept en spelen slechts bijrollen die overigens wel nodig zijn om het verhaal te vertellen. Er is spanning, verwondering en razendsnelle actie.
Het geschetste toekomstbeeld, de verontrustende wereld die is ontstaan, het “zelfregulerende” systeem met klimaatscores en kleuren, en de gevaarlijke geheimen die op de achtergrond spelen: Charlotte Brugman is erin geslaagd een aanstekelijke, dystopische YA-thriller te schrijven van Internationale allure, gebruikmakend van de juiste thema’s om zowel voor jong als oud vermakelijk te zijn. Met de juiste platformen en achterban zal KlimAX hoge ogen kunnen gooien, en zullen we hopelijk nog meer verhalen in deze wereld beleven.
