De Duitse Oliver Pötzsch studeerde journalistiek en werkte als scriptschrijver. Zijn droom om schrijver te worden bleef hij echter behouden. Deze werd in 2007 verwezenlijkt toen het eerste deel in zijn Hangman’s Daughter-reeks werd gepubliceerd. De serie boeken ging over zijn voorouder Jakob Kuisl, een beul uit de zeventiende eeuw. De boeken verkochten zo goed, dat Pötzsch zich fulltime op het auteurschap kon storten en dat resulteerde in meer boeken, die in meer dan 20 landen werden verkocht. Nederland stond nog niet op zijn kaart. Tot nu. Het boek van de doodgraver is de start van een reeks historische thrillers, zich afspelend in het glamoureuze, ambitieuze en kosmopolitische Wenen van 1893.
Op zijn eerste werkdag bij de Weense politie is Leopold von Hertzfeldt getuige van een gruwelijke moord in het nachtelijke Wiener Prater park. Een jonge vrouw is op brute wijze vermoord en gespietst met een staak. Op de plaats delict onderneemt Leo direct actie, maar zijn brutale handelen zorgt voor ergernis bij zijn nieuwe collega’s, waardoor Leo gelijk al op een zijspoor wordt gezet door zijn meerderen. Hij wordt naar de woning van Bernhard Strauss gestuurd – de stiefbroer van de bekende componist Johan Strauss. Het levenloze lichaam van Bernhard doet zelfmoord vermoeden, maar een eigenaardig briefje en het verhaal van de woningverhuurster doen Leo anders denken.
Zijn nieuwe carrière in Wenen – na het plafond in Graz te hebben bereikt – begint dus onmiddellijk met twee omvangrijke zaken. Hoewel zijn leidinggevenden willen dat hij de zaak van Bernhard Strauss snel sluit en zich verder niet bemoeit met de staakmoord, besluit Leo toch meer onderzoek naar beide gevallen te doen. Hij stuit hierbij op Augustin Rothmayer, een macabere doodgraver op de beroemde begraafplaats Zentralfriedhof. Augustin is bezig met een almanak over bijzondere doodsrituelen en heeft zodoende veel kennis van de lugubere spietsmethode, die bij de parkmoord is gebruikt. Wanneer er meer soortgelijke moorden worden gepleegd, duiken ze er beide dieper in en leidt het hen naar een mogelijk verband tussen de twee ogenschijnlijk uiteenlopende zaken.
Op steun van collega’s hoeft Leo niet te rekenen, maar de knappe en slimme politietelefoniste Julia Wolff is een welkome – en enige - hulp. Antwoorden vinden ze langs een route van corruptie, bijgeloof, wraak, lust en samenzwering op het hoogste niveau.
De geweldige ambiance, de couleur locale, de geuren en kleuren van die tijd, het vooruitzicht op de technologische ontwikkelingen en de opkomst van elektriciteit; Oliver Pötzsch heeft deze tijdselementen perfect weten te vangen en gebruikt ze als decorstukken voor het sfeervolle verhaal. Van fiaken tot vélocipedes, van straat verlichtende gaslantaarns tot paardentrams en van arrestantenkaarten tot ‘flitspoeder’. Het is heerlijk om eens een thriller te lezen waarbij geen gebruik wordt gemaakt van DNA-sporen, het tracken van mobiele gegevens en beelden van videocamera’s. In Het boek van de doodgraver gaat het om echte bewijzen, verkregen door gesprekken, scherp verstand, gevonden voorwerpen en/of logische gevolgtrekkingen. Pötzsch heeft zich hiervoor goed ingelezen en weet het geheel levendig en realistisch over te brengen.
De plot echter hangt met teveel toevalligheden aan elkaar. Een toevallige ontmoeting in een afgelegen etablissement, een gesloten deur die precies op het moment van aankomen opengaat, plotse voorvallen voor de neus van de inspecteur en per ongeluk gevonden benodigdheden; het ligt er allemaal iets te dik bovenop. En dat is jammer, want het stoort nogal. Zeker op momenten dat het spannend wordt, je er dus goed voor gaat zitten, en de scéne vervolgens door een stomme toevalligheid in een anticlimax eindigt. Het gebeurt net iets te vaak. Bovendien verraadt de laatste zin van de samenvatting op de achterflap een hoop over het verloop van de plot en zet het de lezer op voorhand al op een bepaald spoor. Lees deze vooraf dus liever niet.
Iets dat ook veelvuldig terugkomt en in de tijdsgeest past is de opkomende haat jegens Joden, die in grote getalen in Wenen woonachtig zijn. Leopold von Hertzfeldt heeft zelf ook een Joodse achtergrond en is daardoor mikpunt van antisemitische spot bij zijn collega’s. Door zijn brutale bemoeienissen en vooroplopende foefjes heeft hij sowieso geen warm welkom in de hoofdstad, waardoor hij keer op keer nietszeggende taakjes krijgt opgelegd. Maar daar het een echte klassieke speurneus betaamt, zet Leo op eigen houtje het onderzoek voort, en probeert hij het verband te vinden tussen de gruwelijke staakmoorden en de zelfdoding van Bernhard Strauss.
Oliver Pötzsch heeft kennelijk Sherlock Holmes ter inspiratie genomen voor het vormgeven van het personage van Leo. Zijn vooruitstrevende aanpak en eigenwijze eigenschappen maken van hem een aimabel karakter. Dat geldt wat minder voor de mysterieuze doodgraver Augustin Rothmayer. Zijn bijzondere voorkomen, zijn fascinatie omtrent de dood en zijn wat ingetogen aard leveren juist een meer mystieke, ongrijpbare, maar meer dan boeiende creatie op. Zijn rol in het boek wordt naarmate het einde nadert groter en biedt daarnaast genoeg stof voor volgende verhalen.
Het beklijft dat de plot niet hetzelfde hoge niveau kent als de cinematische sfeertekening, de boeiende personages en het fantastische tijdsbeeld. Vermakelijke en verwonderlijke taferelen worden helaas afgewisseld met storende passages. Het boek van de doodgraver is daardoor een thriller met pieken en dalen. Het laat echter veel potentie zien en daardoor blijft het geloof in Oliver Pötzsch om in een volgend deel alles glad te trekken zeker behouden. We kijken ernaar uit!
