De Tweede Wereldoorlog is zo grondig onderzocht en beschreven, dat je zou verwachten dat nagenoeg elk detail van deze gruwelijke periode wel is belicht. Toch zijn er soms nog boeken die een nieuw licht op zaken werpen. Zo’n boek is Bloedlanden van de Amerikaanse historicus en auteur Timothy Snyder.
In Bloedlanden staan de Oost-Europese landen Polen, Wit-Rusland, Oekraïne en Baltische staten centraal in de periode van voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Het waren landen die in die periode tussen twee kwaden zaten; nazi-Duitsland van Hitler en de Sovjet-Unie van Stalin. In deze bloederige tijdsspanne kwamen er maar liefst 14 miljoen mensen om het leven; meer dan de helft van alle doden die tijdens de oorlog vielen.
Het boek begint tijdens de collectivisering van de landbouw door de Sovjets. Deze ideologie zou de gemeenschap moeten helpen, maar in de praktijk loopt het op een drama uit; miljoenen sterven door de honger als Stalin de tegenvallende oogsten confisqueert. Als de nazi’s in 1939 eerst Polen en in 1941 de Sovjet-Unie binnenvallen, komen de burgers daar van de regen in de drup. De nazi’s deporteren de Joodse bevolking massaal naar vernietigingskampen. Maar; meer Joden worden in de bloedlanden gedood door massale executies. Als tenslotte de Russen de landen ‘bevrijden’, is het nog niet gedaan met de massale deportaties. Stalin heeft de goelags geïntroduceerd en ook daar vinden honderdduizenden de dood.
Wat bijzonder is en wat Snyder blootlegt, is dat de twee ideologieën dan veel van elkaar verschillen, maar hun vernietigingsmethodes zijn overeenkomstig. Stalin gebruikt de hongerdood massaal, en dat doet Hitler ook. Massale executies zijn ook aan de orde van de dag; de Duitsers zijn berucht om hun vervolging van de Joden. De Sovjets laten echter ook zien brute methoden na te streven. Infameus is de executies van 20.000 Poolse officieren in de bossen bij Katyn. Waar de Russen deze executie eerst in de schoenen van de Duitsers willen schuiven, blijkt na de oorlog dat zij zelf achter deze daad zitten.
Er zit meer samenhang in de brute acties van de twee grootmachten, zo toont Snyder aan. Waar eerst de Russen gebieden bezetten, dan de Duitsers en vervolgens weer de Russen, zijn die laatsten ‘geholpen’ door de bloeddorst van Duitsland. Omdat veel intellectuelen en geleerden zijn gedeporteerd en/of gedood door de nazi’s, hoeft de Sovjet-Unie ‘dat niet meer te doen’ als zij na de oorlog de landen achter het IJzeren Gordijn doen belanden.
Eigenlijk vat Stalin het zelf samen in het boek; “één dode is een tragedie, een miljoen doden een statistiek”. Bij het lezen van Bloedlanden loop je als lezer het risico afgestompt te raken. Het is zware kost, en de lezer krijgt onvoorstelbare cijfers te verwerken; zoveel doden daar, zoveel doden hier. Toch maakt dit tegelijkertijd Bloedlanden tot een noodzakelijk boek; het laat zien dat oorlog alleen maar verliezers kent en dat elk slachtoffer een naam heeft. Om stil van te worden.
In Bloedlanden staan de Oost-Europese landen Polen, Wit-Rusland, Oekraïne en Baltische staten centraal in de periode van voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Het waren landen die in die periode tussen twee kwaden zaten; nazi-Duitsland van Hitler en de Sovjet-Unie van Stalin. In deze bloederige tijdsspanne kwamen er maar liefst 14 miljoen mensen om het leven; meer dan de helft van alle doden die tijdens de oorlog vielen.
Het boek begint tijdens de collectivisering van de landbouw door de Sovjets. Deze ideologie zou de gemeenschap moeten helpen, maar in de praktijk loopt het op een drama uit; miljoenen sterven door de honger als Stalin de tegenvallende oogsten confisqueert. Als de nazi’s in 1939 eerst Polen en in 1941 de Sovjet-Unie binnenvallen, komen de burgers daar van de regen in de drup. De nazi’s deporteren de Joodse bevolking massaal naar vernietigingskampen. Maar; meer Joden worden in de bloedlanden gedood door massale executies. Als tenslotte de Russen de landen ‘bevrijden’, is het nog niet gedaan met de massale deportaties. Stalin heeft de goelags geïntroduceerd en ook daar vinden honderdduizenden de dood.
Wat bijzonder is en wat Snyder blootlegt, is dat de twee ideologieën dan veel van elkaar verschillen, maar hun vernietigingsmethodes zijn overeenkomstig. Stalin gebruikt de hongerdood massaal, en dat doet Hitler ook. Massale executies zijn ook aan de orde van de dag; de Duitsers zijn berucht om hun vervolging van de Joden. De Sovjets laten echter ook zien brute methoden na te streven. Infameus is de executies van 20.000 Poolse officieren in de bossen bij Katyn. Waar de Russen deze executie eerst in de schoenen van de Duitsers willen schuiven, blijkt na de oorlog dat zij zelf achter deze daad zitten.
Er zit meer samenhang in de brute acties van de twee grootmachten, zo toont Snyder aan. Waar eerst de Russen gebieden bezetten, dan de Duitsers en vervolgens weer de Russen, zijn die laatsten ‘geholpen’ door de bloeddorst van Duitsland. Omdat veel intellectuelen en geleerden zijn gedeporteerd en/of gedood door de nazi’s, hoeft de Sovjet-Unie ‘dat niet meer te doen’ als zij na de oorlog de landen achter het IJzeren Gordijn doen belanden.
Eigenlijk vat Stalin het zelf samen in het boek; “één dode is een tragedie, een miljoen doden een statistiek”. Bij het lezen van Bloedlanden loop je als lezer het risico afgestompt te raken. Het is zware kost, en de lezer krijgt onvoorstelbare cijfers te verwerken; zoveel doden daar, zoveel doden hier. Toch maakt dit tegelijkertijd Bloedlanden tot een noodzakelijk boek; het laat zien dat oorlog alleen maar verliezers kent en dat elk slachtoffer een naam heeft. Om stil van te worden.