De auteur Philip Kerr

• 09 April 2021
• Overig
• Marinus van de Velde

De auteur Philip Kerr

Voor veel thrillerliefhebbers was het een schok; in 2018 overleed auteur Philip Kerr op 62-jarige leeftijd. Veel lezers wisten niet dat Kerr al een tijdje erg ziek was en dus sloeg het nieuws in als een bom. Kerr is zo’n auteur die eigenlijk altijd in één zin wordt genoemd met zijn protagonist; de cynische, eigenwijze speurder Bernie Gunther, de man die in nazi-Duitsland moest zien te overleven terwijl hij geen nazi was. Uiteindelijk zijn er meer dan tien titels in de Gunther-reeks verschenen, waaronder ook  postuum Metropolis. In april 2021 verschijnt de allerlaatste thriller van Philip Kerr, Hitlers vrede. En dat is een reden om nog eens stil te staan bij deze bijzondere, authentieke auteur. In 2015 spraken we met Philip Kerr in Amsterdam. Het was april en een bleek zonnetje probeerde het Nederlandse landschap al de hele dag te verwarmen. Tevergeefs. Philip Kerr zat in de hotellobby te wachten op het zoveelste interview. Door ons. Wat opviel, en later bleek te kloppen, was dat Kerr moe leek. Hij kwam uitgeblust over en was redelijk kortaf. Later bleek dit inderdaad het geval te zijn: maandenlange promotietours eisten zijn tol, gaf hij eerlijk toe. Het geeft aan dat Kerr eigenzinnig en vooral, dichtbij zichzelf bleef. Wat je zag, is wat echt was. Kerr werd in 1956 in het Schotse Edinburgh geboren. Naar eigen zeggen begon zijn schrijverscarrière toen hij tien jaar oud was. Deze droom, die hij al van jongs af aan had, was nog moeilijk na te volgen. Zijn familie stond niet bol van boek lezende mensen. Zijn toevluchtsoord was in die dagen de lokale bibliotheek, waar ze hem vaak zagen komen en gaan. De vrijdagavond was vaste prik voor de kleine Philip, want dan was het gratis om er te lezen. Het willen schrijven was hierop een logisch vervolg. En ook was het een middel om te ontsnappen aan de grijze werkelijkheid van Edinburgh. Op zijn veertiende kreeg zijn vader ander werk en het gezin verhuisde naar Northampton. Edinburgh had hij sindsdien nooit weer gezien en van zijn Schotse accent was al snel niets meer over. Kwestie van poetsen en oefenen, zo gaf Kerr in 2015 aan ons aan. Dat zijn eerste werk werd uitgegeven, duurde echter nog tot zijn drieëndertigste. Drieëntwintig jaar verder dus. “Maar dat is hoe het eigenlijk hoort. Je moet schrijven leren. Dat neemt veel tijd in beslag.” In de tussentijd werkte hij in de reclame, voor de televisie en nog een verscheidenheid aan andere banen. Maar altijd bleef schrijven een rode draad in het leven van Kerr. “Ik werkte altijd aan een boek, maar je hebt werk nodig om te kunnen eten.” Het schrijven zorgde er echter ook voor dat hij verscheidene goed uitziende carrières de nek omdraaide voor zichzelf. Op zijn drieëndertigste werd dan eindelijk zijn droom werkelijkheid. Het eerste deel in de Berlijn-trilogie werd een succes: Een Berlijnse kwestie (March violets). Hij deed drie jaar over het schrijven van dit eerste deel van een zeer succesvolle reeks, zo zou later blijken. “Het schrijven van het boek deed ik ook onder het werk. Als ik maar typte, dan viel het niet op,” geeft hij lachend toe. Overigens schrijft hij tegenwoordig boeken op de laptop, al heeft hij zijn eerste twintig boeken met de hand geschreven. “Dat doe ik niet meer. Wellicht verkoop ik de handgeschreven manuscripten aan de universiteit van Texas in Austin, want die verzamelt dit soort werk,” zei hij gekscherend. Wat weinigen van Philip Kerr weten, is dat niet alleen Bernie Gunther uit zijn pen is ontsproten. Zo schreef hij ook zeer succesvolle kinderboeken. Het verschil tussen de twee was volgens hem dat in thrillers zaken moeten blijven staan en in kinderboeken juist verwijderd. Daar draaide het om het pure, creatieve verhaal. Minder is meer. Elders op deze site is ook te lezen dat Kerr ook sportthrillers schreef. Het eerste deel, Transfermaand, werd goed ontvangen. Het nieuwste deel, De hand van God, was zelfs nog beter. Het was echter niet zo dat hiermee een grote droom voor de Schot is uitgekomen. Want ook dit werd door hem gewoon gezien als werk. Enorm succesvol werk, dat wel. Kerr was qua lievelingsboeken een beetje old school (Charles Dickens behoort tot zijn favorieten en ook Les Miserables), maar dat zijn meer van zijn collega’s. Om te vergelijken; ook andere succesvolle auteurs kijken liever verder terug voor hun lievelingsboek. Hewson en MJ Arlidge hebben bijvoorbeeld toegegeven meer van de klassiekers te zijn dan van het moderne werk. Kerr las weinig van collega auteurs maar dat heeft niet alleen met de tanende kwaliteit te maken. “Ik heb er simpelweg geen tijd voor, want ik moet veel geschiedenis lezen als achtergrond van mijn eigen boeken”. Hoe Bernie Gunther is ontstaan, had met name te spreken met zijn wil om een boek over Berlijn te schrijven. “Iets Brits is dat, de fascinatie voor Berlijn. We schrijven er vaak over. Ik wilde een boek schrijven over de nazi’s en waarom zij de macht konden grijpen. Ik vond dat bijzonder en onbegrijpelijk. Dus ik combineerde die twee dingen in boek. Om dat mysterie voor mezelf te onthullen. Ik koos een rechercheur: die waren namelijk goed te gebruiken voor de nazi’s, ook al waren ze geen lid van de partij. Gunther was eigenlijk een verlengstuk van mezelf: morbide, depressief, humoristisch, beetje onhandig met vrouwen.” Dat Gunther een verlenging van hemzelf was, was niet per definitie gemakkelijker om over te schrijven. “Het voelt alsof je ziel openligt, alsof je zelf in de spotlights staat.” Dat Gunther na dertig jaar nog staat, komt onder andere door de inconsistentie van de personage. “Hij verandert, evolueert in de tijd. Net al een echte persoon. Dat houdt hem aantrekkelijk voor het publiek denk ik. Ik had het overigens niet verwacht dat Bernie zo lang mee zou gaan. Maar ja, ik was al blij dat mijn eerste boek werd gepubliceerd. Ik verwachtte niet zoveel.” Hoe kon het dat iemand als Bernie Gunther, die zo overduidelijk antinazi is, toch aan het werk komt in dat tijdperk? “Dat gebeurde vaker. Iemand die geen lid is van de partij had wel vaker dit soort werk. Want hij was bruikbaar voor de nazi’s, een instrument. Hij was goed in zijn werk. Een echt voorbeeld is Ernst Gennat. Dat was geen nazi maar een toprechercheur die gewoon zijn werk kon blijven doen.” Gunther is eindig, zo gaf Kerr eerder aan. In 1989 verscheen Een Berlijnse kwestie, het eerste deel met Gunther in de hoofdrol. Het bleef in eerste instantie bij drie boeken. Het duurde uiteindelijk zeventien jaar voordat het vierde deel verscheen; De een van de ander verscheen in 2006 en kondigde het vervolg van de Gunther-reeks aan. In een interview met Hebban gaf Kerr in 2015 aan zichzelf niet meer dan nog twee Gunther-thrillers te schrijven in de vrees dat de reeks te lang doorgaat en aan kwaliteit inboet. Die twee boeken leken met het verschijnen van Pruisisch blauw  verschenen, maar zoals zo vaak, verraste Kerr. Want postuum verscheen Metropolis in 2019 (recensie hier) en dat bleek echt het laatste deel in de Gunter-reeks. In 2015 wilde Kerr aan ons nog wel een roddel kwijt. “Zelfs Heinrich Müller, Gestapo Müller in de wandelgangen, was geen nazi. Sterker nog, hij was overtuigd communist. Sommigen beweren zelfs dat hij in zijn positie voor de KGB spioneerde. Wat vind je daarvan?” Wat we daarvan vinden? Dat Kerr zijn huiswerk had gedaan, dat was wel duidelijk. Hoe zorgde Kerr ervoor dat personages die echt hebben bestaan, tot hun recht kwamen in een thriller? “Ik lees veel boeken over de personages. Goebbels was gemakkelijk voor De vrouw van Zagreb. Die heeft zijn eigen dagboeken bijgehouden.” Daarnaast vindt Kerr dat je voor ogen moet houden dat het gewone mensen waren die verschrikkelijke dingen deden. “Het waren vaders, getrouwde mannen. Dat moet je jezelf blijven beseffen als je hun daden aan het papier toevertrouwt. Het waren slimme, charismatische mensen.” Zijn research was altijd tweeledig. Enerzijds las Kerr veel over de onderwerpen waarover hij wilde schrijven, anderzijds bezocht hij ook de plaatsen waarover hij schrijft. “Je bent dan op zoek naar het verleden, naar dingen die zijn gebeurt maar er nu niet zijn meer. De geesten van het verleden. Soms is het geen pretje. Zo ging ik voor De vrouw van Zagreb naar die plek in Kroatië waar de treinen aankwamen in een vernietigingskamp. Ik raakte enorm terneergeslagen toen ik daar was. Verschrikkelijke plek waar verschrikkelijke dingen gebeurde. Ik herinnerde me dat ik tegen de geesten daar zei: ik zorg dat ik dit verhaal goed vertel. Ik maak er geen vertelsel van, ik zorg dat ik het goed verwoord en dat het verhaal herinnerd blijf. Op zo’n plek voel je de verschrikkingen die er plaatsvonden. Soms raak ik té betrokken. Zoals die keer in een synagoge in Berlijn. Ik was daar voor interview. Voor de oorlog waren er achtduizend bezoekers. Nu elf. Dat raakt me.” Er was al vaak over gepraat maar ertoe gekomen nog niet. Een verfilming van de boeken van Kerr leek altijd aanstaande maar het is nu al een paar jaar stil. Toen we hem er zes jaar geleden naar vroegen, haalde Kerr zijn schouders op. Als er een film over Bernie Gunther moest komen, moest Michael Fassbender de hoofdrol spelen. “Hij is half-Duits, hij ziet eruit zoals ik me Bernie voorstel. Die twinkeling in zijn ogen. Het is een stoere vent. Hem zie ik het wel doen.” Die wens, of inzicht, heeft echter nooit een vervolg gekregen. Maar wat niet is, kan nog komen. Een bijzondere man was het, Philip Kerr. Evenzeer was en is zijn protagonist Bernie Gunther dat. Een iconische schrijver én personage. Hoe ver zou Kerr nog zijn gegaan met zijn Gunther-reeks, als hij nog had geleefd? Het is een vraag die nooit beantwoord zal worden. Nu verschijnt binnenkort dus de aller-, allerlaatste thriller van Philip Kerr. Waarover gaat Hitlers vrede? Herfst 1943. Sinds de Slag om Stalingrad weet Adolf Hitler dat Duitsland de oorlog niet kan winnen. De aankomende geallieerde conferentie in Teheran zal de basis leggen voor hun tweede front – en daarmee voor de onvermijdelijke val van het Derde Rijk. In een poging te redden wat er te redden valt, doet Hitler een radicaal voorstel: hij wil de geallieerden ontmoeten in Teheran om daar aan te sturen op een vredesonderhandeling. Wat hij niet weet, is dat Heinrich Himmler intussen een aanslag op de conferentie voorbereidt. In het middelpunt van dit spel van staatsgeheimen, wisselende bondgenootschappen en riskante deals staat Willard Mayer, een geheim agent die door Franklin D. Roosevelt is uitgekozen om als zijn gezant te dienen. Officieel dient Mayer als de oren en ogen van de president, maar onder de oppervlakte heeft hij zo zijn eigen agenda.