Column: Rifka Faber - Het vlindereffect

Een schijnbaar onbetekenende gebeurtenis kan grote gevolgen hebben. Dat is heel in het kort wat ze in de chaostheorie bedoelen met het Vlindereffect, bij velen waarschijnlijk beter bekend als the Butterfly-effect. Bij het schrijven van Fatale oplossing maakten we dat effect op een wel heel letterlijke manier mee.

Het schrijven van een boek is één grote oefening in het bedwingen, of in elk geval beperken, van chaos. Elke schrijver heeft daar zijn of haar eigen aanpak voor. Sommigen omarmen de chaos en laten een boek oprijzen uit het puin van een eerste versie. Anderen doen er juist alles aan om de creativiteit (lees: chaos) zo optimaal mogelijk te benutten door met hele strikte structuren te werken. Rifka Faber valt absoluut in die laatste categorie. 

Het begint met creatief (lees: chaotisch) brainstormen, waarbij waanzinnige moordmethodes, karikaturale personages en onwaarschijnlijke plotwendingen elkaar afwisselen. Maar dan gaan we afbakenen. Wat kan, wat is geloofwaardig, wat wil je dat er gebeurt? En zo komt er een grote lijn tot stand, een concept voor een hoofdstuk, en uiteindelijk een volledige eerste versie.

Met Fatale oplossing waren we in dat stadium – er lag een eerste versie die misschien al voor 75 procent overeen leek op het eindresultaat – toen we het omslagontwerp te zien kregen. Met daarop die blauwe vlinder. 

Nu heb je als auteur formeel weinig te zeggen over zaken als flaptekst, omslagontwerp en zelfs titel, en daar zit wel een logica achter. Wie boeken kan schrijven is niet per se een talent in boeken verkopen. Dat is een vak apart. Dat er een enorme blauwe vlinder opdook boven de titel die wij hadden bedacht, was dan ook een grote verrassing. Want nergens in de briefing van de ontwerper was sprake geweest van een vlinder. 

Toch had zij, vanwege de verhaallijn die gaat over leven en dood en de persoonlijke ontwikkeling van ons personage, het symbool van de vlinder gekozen. We waren op slag verliefd op het ontwerp, en dat ene beeld bleef ons grijpen, ook toen we werkten aan de tweede versie van Fatale oplossing. Er dook een vlinder in de verhaallijn op, toen nog een, en uiteindelijk ontdekten we al schrijvend hoe die als een natuurlijk motief perfect in onze vertelling paste. 

Wie zonder deze informatie Fatale oplossing leest, zal ongetwijfeld denken dat de vlinders in het boek tot het omslagontwerp hebben geleid. Maar het is dus precies omgekeerd. Zo zie je maar, zelfs bij de schrijvers die zweren bij een strikte structuur, kan het Vlindereffect optreden. Met hele creatieve gevolgen.

Rifka Faber