John le Carré (David John Moore Cornwell, 1931-2020) is de bekendste spionagethrillerauteur aller tijden. Zijn hoogtijdagen begonnen in de Koude Oorlog met Spion aan de muur, maar zijn carriere strekte zich uit tot lang na de val van de Muur. Na zijn overlijden besloot Nick Harkaway de erfenis voort te zetten. Hij is niet de eerste de beste; Harkaway is het pseudoniem van Nicholas Cornwell. Jawel, hij is de jongste telg van Le Carré.
In De aartsvijand keert Harkaway terug naar de donkere dagen van de Koude Oorlog. Let op, spoiler: George Smiley is met pensioen. Na het debacle met Alex Leamas, die hij achter moest laten in Oost-Berlijn, is hij klaar met Het Circus (de naam van de Engelse geheime dienst waar hij werkte).
Dan staat er opeens een Hongaarse dame aan de deur bij Het Circus. Haar baas bij de uitgeverij is spoorloos verdwenen. En als dan ook nog blijkt dat er een Russische huurmoordenaar over wil lopen, gaan alle alarmbellen af.
Control, de baas van Het Circus, wil dat Smiley uitzoekt wat er aan de hand is, en waarom de baas van de uitgeverij is verdwenen. Smiley, die dacht met zijn vrouw Ann een vrediger leven te kunnen leiden, kan niet anders dan terugkeren. En dat terwijl zijn aartsvijand aan de andere kant van de Muur aan de touwtjes lijkt te trekken…
George Smiley was altijd al een van de meest spraakmakende spionnen in de thrillerwereld. Geen James Bond, geen Gabriel Allon, maar een simpele ambtenaar met teruglopende haarlijnen en een beginnend buikje. Oftewel, zoals je ze in het echte leven ook zou aantreffen. Hij is echter wel gezegend met een grote dosis intelligentie en scherpte en dat heeft hem in bijvoorbeeld Edelman, Bedelman, Schutter, Spion meer dan een geholpen.
De critici worden door Harkaway al snel de mond gesnoerd. Men was bang dat hij de erfenis van zijn vader zou bezoedelen, maar niets is minder waar. Hij maakt van De aartsvijand een feest van herkenning en draagt daarbij ook grootse wijze bij aan de Smiley-reeks.
Ten eerste is daar de schrijfstijl van Harkaway. Net als zijn vader, neemt hij zijn tijd om elke zin vakkundig op te bouwen. Met geniale dubbelzinnigheden en verwijzingen dwingt hij de lezer tot scherpte, net als zijn protagonist. Bovendien weet hij de wereld van de Koude Oorlog sterk tot leven te brengen. De gewoontes van die tijd, de merken van auto’s, geen mobieltjes; het voelt allemaal authentiek aan.
De plot is sterk uitgewerkt. Het blijft lang ongewis waarom de uitgever is verdwenen, en waarom de Russen naar hem op zoek lijken. Harkaway neemt ¾ van het boek de tijd om de lezer mee te nemen in de plotontwikkelingen, waarin ook nog eens oude bekenden voor komen. Bill Haydon, Toby Esterhase, Connie: het zijn karakters die de fans een glimlach van herkenning op het gezicht doen toveren.
Eigenlijk doet Harkaway alles goed in De aartsvijand. De plot, de hoofdpersonen, de schrijfstijl; Harkaway neemt het overnemen van de erfenis van Le Carré zeer serieus en zet de spionagethriller (een genre dat het toch een beetje moeilijk lijkt te hebben) in een keer weer op de radar. Ouderwets genieten.
