Wie herinnert zich de magische momenten niet? Dat je zonder invloed van film, serie of andersoortige beelden wordt betoverd door een boek. Dat je tijdens het lezen doorhebt dat je iets bijzonders in handen hebt. Iets unieks, met je eigen fantasie gecreëerd. De eerste keer Harry Potter bijvoorbeeld, was ongetwijfeld gedenkwaardig. Of de immense grootsheid van In de ban van de ring, zonder daarbij de (film)uiterlijkheden van de personages op je netvlies. Zo’n leeservaring is speciaal en komt weinig voor. Het is zo’n verhaal waarvan je de details nog jaren later voor de geest kan halen. Een memorabel boek. Is De man van rook van J.M. Miro zo’n uitzonderlijkheid?
We schrijven 1882. Twee jonge jongens met een bijzonder talent. Charlie Ovid zit opgesloten in een cel in Mississippi, waar hij wacht op zijn executie als gevolg van de moord op zijn witte baas. Van de martelingen die hij heeft moeten ondergaan, is weinig te zien, want zijn gave bestaat uit (zelf)genezing. Razendsnel weet hij verwondingen te herstellen, zonder een schrammetje achter te laten. Marlowe is een vondeling en reist door Engeland met een kermisgroep. Zijn lichaam straalt een bijzonder blauwe gloed uit, waarmee hij mensen ernstig kan verwonden. Beide jongens worden ‘opgehaald’ door detectives Alice Quick en Frank Coulton, en meegenomen naar het Cairndale Instituut in Edinburgh, een mysterieuze school voor talenten, gerund door de excentrieke Henry Berghast.
Voor het bijzondere gezelschap is de reis naar Cairndale niet zonder gevaren, want het blijkt dat ze worden gevolgd door een duistere man. Jacob Marber, zoals zijn naam luidt, is een voormalig talent van Cairndale, wiens vaardigheid bestaat uit het manipuleren en bespelen van stof. Daardoor lijkt hij geheel uit een soort rook te bestaan, iets dat veel afschuw opwekt. De reden waarom hij het vooral op Marlowe heeft voorzien, blijft lang onduidelijk, maar het gevaar is enorm. Marbers krachten zijn ongekend en hij lijkt voortgedreven te worden door een zogenaamde drughr; een machtig wezen uit de wereld van de doden.
De man van rook is een flinke pil, gezien de omvang van ruim 600 pagina’s, maar wie zich er eenmaal in onderdompelt, en zich overgeeft aan het omvangrijke verhaal, kan niet meer stoppen met lezen. Vanaf de start van het boek, waarbij de jongens Charlie en Marlowe worden verzocht mee te gaan naar het Cairndale Instituut en de daadwerkelijke reis daarnaartoe, is de intensiteit van het verhaal voelbaar. Wat volgt is een aaneenschakeling van memorabele scénes. Van een helse treinrit tot het vluchten in de donkere straten van Victoriaans Londen, en van een reizend kermis tot flashbacks naar een treurige gebeurtenis in Tokyo. Stuk voor stuk op-het-puntje-van-je-stoel-belevenissen, intens en met veel gevoel voor sfeer geschreven. Ook het veilig gewaande Cairndale herbergt een merkwaardige ambiance.
Brutaal en ondeugend als kinderen kunnen zijn, verkennen ze in het geheim het landgoed van Cairndale en het naastgelegen eiland dat door een ondergrondse gangenstelsel bereikbaar is. Ze ontdekken de orsine, een doorgang naar de wereld van de doden, bewaakt door de eeuwenoude gliefer. Het blijkt dat de gliefer stervende is, en dat het rijk van de doden na zijn dood zal fuseren met het rijk van de levenden. Alles hangt samen met het naderende onheil.
Er zit een enorme vaart in het boek. Toch is het niet alleen maar rennen en hollen, en bouwt J.M. Miro genoeg rustmomenten in het verhaal, die hij gebruikt om de situaties te duiden en de personages verder uit te diepen. Zo zijn de ontmoetingen met de andere talentvolle kinderen een vrolijke noot. Het Japanse meisje Komako beheerst dezelfde stofvaardigheden als Jacob Marber, Ribs kan zichzelf onzichtbaar maken en Oskar heeft de controle over een enorme vleesreus. De lessen om hun talenten te ontwikkelen en beheersen, zijn leuk om te volgen en ook hun blinde docent is een markant personage.
Miro’s verhaal is een donker, meeslepend en loeispannend verhaal, dat prachtig geschreven is en een geweldig sfeerbeeld kent. De gasverlichte straten van het Victoriaanse Engeland zijn beeldend omschreven en de donkere stegen zijn voelbaar eng. Filmisch, waarbij de verbeeldingen zich in jouw eigen hoofd vormen. Een aansporing om juist nu dit bijzonder enerverende verhaal op te pakken, voordat je fantasie wordt beïnvloed door een verfilming.
Hoewel het fascinerende boek geheel op zichzelf staat, bevat het de beste aspecten van enkele eerdergenoemde, succesvolle verhalen. De saamhorigheid tussen de talenten geeft de lezer ‘Harry Potter-vibes’; de onbekende, andere wereld vol kwaad en mysterie doet denken aan Stranger Things; en de zoektocht naar hun eigen bijzondere gaves kennen we uit The Umbrella Academy. De man van rook durven wij stellig in ditzelfde rijtje te plaatsen. Een briljant geschreven boek met een grandioos spannend verhaal; zo’n boek dus waar je jaren later nog gedetailleerd aan terugdenkt. En het goede nieuws is dat het verhaal na het dichtslaan nog niet is afgelopen. Integendeel, het betreft een trilogie, en dus is het lange wachten op het vervolg begonnen.
