Speciale missies, uitgevoerd door onzelfzuchtige commando's, behoren tot de spannendste verhalen uit de Tweede Wereldoorlog. Zowel de Duitsers als de geallieerden waagden zich aan halsbrekende toeren om de vijand een loer te draaien. De Engelsen richtten bijvoorbeeld de SAS op, die in Noord-Afrika dood en verderf zaaiden achter de Duitse linies. Een missie die echt tot de verbeelding spreekt, is de raid op de zwaar water fabriek in het Noorse Telemark in 1943. Een stel Noorse commando's saboteerden daar de Duitse fabricage van zwaar water, een grondstof waarmee de bouw van een atoombom mogelijk werd. Auteur Andrew Gross liep tegen deze missie aan toen hij research deed voor Alleen hij, een thriller die eind 2017 op veel lof kost rekenen. Het resultaat: De saboteur.

Het is 1943. De wapenwedloop voor de bouw van een atoombom is in volle gang. Het Amerikaanse Manhattan project is maar mondjesmaat succesvol. De Duitsers produceren maandelijks grote hoeveelheden zwaar water en lijken daarmee in staat een atoombom te maken. Als dit zo is, zou dat de oorlog wel eens nadelig kunnen beïnvloeden. De geallieerden besluiten dat de Noorse fabriek moet worden vernietigd. Maar hoe? Bombarderen is niet mogelijk, want de fabriek ligt in een fjord. En met een stel soldaten eropaf lijkt op zelfmoord. Toch is dat wat er gebeurt; Noorse commando's besluiten een poging te wagen in een missie die bekend werd als Operatie Gunnerside.

Andrew Gross heeft met De saboteur een historische roman geschreven waarin de nadruk ligt op het vertellen van de gebeurtenissen rondom de missie. Spanning en verdieping van de personages komen daarbij op de tweede plaats en dat is direct het grootste kritiekpunt van De saboteur; het boek leest als een geschiedenisboek, terwijl juist de thrillerelementen en aansprekende karakters ervoor zouden moeten zorgen dat het boek spannend wordt.

De opzet van De saboteur is hetzelfde als die van succesnummer Alleen hij. Gross heeft fictie met non-fictie vermengd en gebruikt dus echte elementen in zijn verhaal. Was dat in Alleen hij nog de infiltratie in vernietigingskamp Auschwitz, is in De saboteur dus de raid tegen de zwaar water fabriek het non-fictie element. Gross beschrijft in groot detail hoe de sabotagemissie werd voorbereid en hoe het vervolgens werd uitgevoerd. De uitkomst is, voor kenners van historie, geen verrassing. Gross gebruikt echt bestaande personen in het verhaal alsook fictieve personages. Andrew Gross beschrijft de missie met de voor hem kenmerkende fijn leesbare schrijfstijl waardoor De saboteur een goed leesbaar boek is geworden. Toch is het dus niet zo dat het boek spannend is. Gross heeft vooral aandacht voor de details van de operatie en minder voor de uitwerking van zijn personages, waarvan Kurt Nordstrum toch wel de grootste held is. Hij is de persoon die het verhaal moet dragen en heeft naast de missie ook nog persoonlijke perikelen op te lossen. Nordstrum wordt door deze achtergrond aardig neergezet, maar de rest van zijn kompanen blijft angstvallig aan de oppervlak. Het is dan ook lastig om sympathie te krijgen voor de Noorse commando's. Ook de keuzes die soms worden gemaakt zijn bijzonder. Zonder in detail te treden moet er op bepaalde momenten gekozen worden tussen dood en leven. Bijvoorbeeld als ze worden ontdekt door Noorse burgers. Keuzes die té gemakkelijk worden gemaakt, terwijl de lezer wel beter weet. "Het is nu eenmaal zo," is daarmee echt te kort door de bocht.

Waar Gross goed in slaagt, is het neerzetten van de heftige omstandigheden waarin de missie werd uitgevoerd. Sneeuwstormen en andere hevige weersomstandigheden maken van operatie Gunnerside een uitputtingsslag. Je krijgt hierdoor veel respect voor de echte veteranen van Telemark. Daarnaast zijn ook het beklimmen van kliffen, skiën over eindeloze vlaktes en de missie zelf door Gross tot de verbeelding vertaald. Tenslotte komt ook de kameraadschap tussen de commando's goed uit de verf. Ze gaan letterlijk voor elkaar door het vuur, iets wat voorwaardelijk is voor het slagen van een missie als deze.

Een echte thriller is De saboteur niet en zo goed als Alleen hij is het boek ook niet. Wel is het een bijzonder interessante historische roman die beschrijft hoe een indrukwekkende en complexe missie werd uitgevoerd. Dit alles in de fijne schrijfstijl van Andrew Gross zorgt ervoor dat je hier zeker wat uurtjes mee vermaakt! En lees vooral het nawoord even, waarin de auteur nog wat extra achtergrondinfo over de missie uit de doeken doet!