Het is 1961. De Koude Oorlog is op een dieptepunt gekomen met de bouw van de Berlijnse Muur. De CIA, MI6 en de KGB zitten op het hoogtepunt van hun spionageactiviteiten als bij de KGB een jonge, veelbelovende spion begint: Oleg Gordievski.

Gordievski komt uit een nest van spionnen; zijn vader werkte eerder ook al voor de beruchte geheime dienst van Stalin en torste een hoop geheimen met zich mee. En de broer van Oleg maakte inmiddels ook naam binnen de KGB. Ook Oleg dompelt zich onder in deze geheime wereld, maar de twijfel begint bij hem toe te slaan als hij merkt hoe verrot het Sovjetsysteem eigenlijk is. Vooral na het hardhandig neerslaan van de Praagse Lente in 1968 is hij overtuigd; de Sovjet-Unie heeft niet het beste met zijn mensen voor.

Tijdens zijn stationering in Kopenhagen gebeurt het. Hij wordt benaderd door de Britse geheime dienst MI6 om voor hen te gaan spioneren. Na enige twijfel -hij besluit zijn vrouw ook niets te vertellen- stemt hij in. Daarmee wordt de eerste stap gezet naar het feit dat Oleg Gordievski uiteindelijk de meest beroemde en succesvolle dubbelspion (aan Britse zijde!) wordt.

Gordievski klimt in de hierarchie, maar krijgt ook met tegenslagen te maken. Zo scheidt hij van zijn eerste vrouw, volgens de KGB een doodzonde. Zijn carriere zit tijdelijk in het slop, maar wanneer hij uitgezonden wordt naar Groot-Brittannië, kan hij én weer spioneren voor de Britten én helpen de Britten hem met informatie om het zo tot rezident van de KGB in Londen te schoppen.

Maar zoals altijd, komt aan alles een eind. Gordievski merkt dat men wantrouwend naar hem wordt. En dat klopt, want aan Amerikaanse zijde heeft Aldrich Ames -die voor de Russen spioneert- middels deductie bereikt wat niemand eerder deed; hij komt erachter wie spion NOCTON is. De jacht op Gordievski is geopend…

The Times journalist, redacteur, columnist en historicus Ben Macintyre schrijft met De spion en de verrader een zeer boeiend, indrukwekkend en persoonlijk spionageverhaal dat als thriller hoge ogen zou gooien. Ware het niet dat dit boek 100% non-fictie is en alles dus werkelijkheid is. De manier hoe Macintyre het verhaal opbouwt en de schrijfstijl zorgen voor een enorm spannend verhaal. Dat is knap, want non-fictie is over het algemeen redelijk droog en feitelijk beschreven. Dat doet Macintyre ook, maar hij gebruikt de inslag van een thrillerschrijver; hij weet de feiten zo te brengen qua volgordelijkheid en manier van schrijven, dat de lezer op het puntje van de stoel zal raken. En komt daar vervolgens ook niet meer weg!

De spion en de verrader (vertaald door Marieke van Muijden) geeft een bijzonder accuraat tijdsbeeld van de Koude Oorlog. Bovendien is het enorm interessant om te leren hoe geheime diensten werken en elkaar proberen naar het leven te staan. Het delen van valse informatie, het hengelen naar nieuwe dubbelspionnen, het werken met ontsnappingsroutes; alles komt aan bod in het boek. Ook interessant is te leren waarom mensen hun land verraden. Gordievski deed het vanuit een principiële overtuigen; Ames omdat hij geld nodig had. Meer verschil kan er niet zijn.

Niet alleen Gordievski en Ames passeren de revue als personages in het verhaal. Ook Britse geheim agenten en zelfs politici als Margaret Thatcher (The Iron Lady) spelen een belangrijke rol in het verhaal. Bovendien verrijkt Macintyre De spion en de verrader met twee segmenten foto’s, zodat alles nog wat meer tot leven komt.

De klapper in het verhaal is het jaar 1985, wanneer Gordievski als nieuwbakken rezident (hij spioneert dan al bijna 30 jaar voor de Britten) terug wordt geroepen naar Moskou. Over het algemeen geen goed nieuws en voor Gordievski al helemaal niet. Hij is verraden en gaat een gewisse dood tegemoet. De Britten zetten alles op alles om hun meest waardevolle spion te helpen ontsnappen naar Finland. Wat dan volgt komt bijna uit een George Smiley thriller; wat verkeerd kan gaan, gaat verkeerd en de KGB zit ze constant op de hielen. Of het goed komt, staat natuurlijk al vast, maar dat doet niets af aan de suspense.

Ben Macintyre heeft iets bijzonders gepresteerd. Hij weet met De spion en de verrader een bijzonder en beklemmend stukje geschiedenis zo interessant en spannend te beschrijven, dat het aandoet als een Le Carré thriller. Een echte aanrader die je op het puntje van je stoel zal houden.