Týr

Týr
týr dirk speelman thriller recensie thrillzone.jpg

Dirk Speelman is classicus en computerlinguïst. Tevens is hij professor taalkunde aan de KU Leuven. In 2020 debuteerde hij als fictieschrijver met Rode nevel, waarvan je de recensie elders op onze site vindt. Met Týr laat hij een krachtige AI-computer los op de juridische wereld.

Professor Hans Forsberg staat in de nabije toekomst op het punt geschiedenis te schrijven. Zijn revolutionaire software is eindelijk klaar om de rechtspraak definitief het tijdperk van de artificiële intelligentie binnen te loodsen. Het zou daarmee afgelopen moeten zijn met steenrijke criminelen en zakenlui die keer op keer de dans ontspringen. De eerste rechtszaak met het nieuwe systeem wacht op een ultieme vuurdoop. Maar dan slaat het noodlot toe. Is Týr wel zo betrouwbaar als de wetenschappers beweren? Want zonder harde bewijzen iemand beschuldigen van moord, dat kan natuurlijk niet. De vraag is dan ook of de mensheid wel klaar is voor de snelle opmars van AI. En ook, wie heeft Oumar daadwerkelijk vermoord?

Desinformatie en valse berichtgeving worden aan de kaak gesteld in dit boek over artificiële intelligentie, een insteek die maar wat actueel is. Het gaat over wantrouwig staan tegenover technologie. De schrijver weet met dit onderwerp eigenlijk meteen te intrigeren, en dat laat hij zien door een scene te beschrijven, die suggereert dat er zogenoemde gezondheidsrobots voor een betere gezondheid gaan zorgen. Deze robots meten wat het menselijk lichaam op dat moment nodig heeft, en aan de hand daarvan worden er maaltijden bereidt. Dit wekt bij enkele karakters uiteraard eerst nog sceptische blikken op, maar ook verwondering en een bescheiden nieuwsgierigheid. Deze ontwikkeling in technologie wekt tevens een lichte vorm van nonchalance bij de personages op, en deze insteek van toekomstige snufjes zullen lezers moeiteloos fascineren. Ook komen er andere technische hebbedingetjes voorbij, zoals de ID- ring, welke allemaal interessant is om over te lezen. Langzaam maar zeker wordt duidelijk dat er door de jaren heen ook medische software in de menselijke lichamen is gestopt. Ook dit is heel fascinerend, maar ook een tikje beangstigend.

De problematiek in het klimaat wordt eerst subtiel maar zeer stellig aangekaart: Op Cyprus zou het in deze tijdsgeest inmiddels heter dan de hel zijn, waardoor in die contreien dus niets meer kan groeien. Een tegenstrijdig ander voorbeeld is hoe men nu met de vele regenval omgaat: Gigantische boomstammen vangen het regenwater op, zodat er in de stad nooit water verspild wordt. Het boek is dus doorspekt met dit soort briljante ideeën voor de toekomst, en het zet de lezer dan ook stevig aan het denken als het om het klimaat gaat. Over hoe men de planeet blijft belasten met transport is nog zo’n voorbeeld. Er worden dan ook veel pijnpunten onder de loep gelegd, en dat de natuur een geduchte tegenstander kan zijn.

Allemaal mooi verwoord met sterke inzichten, maar op een gegeven moment gaat de oplettende lezer wel merken dat deze details voor het grootste deel slechts bijzaak kunnen zijn. Wat hebben al deze klimaatproblemen te maken met een moordzaak die door de AI- software, Týr genaamd, zal worden berecht? Er zit net voldoende spanning in het moment dat deze moord plaatsvindt, echter op het moment dat Týr ingezet wordt, had het wat sneller to-the-point mogen komen. De technologie die Speelman omschrijft, is dan wel bijzonder intrigerend uit de verf gekomen. Het is wellicht raadzaam om alvast enige kennis te hebben van AI, wil men bepaalde eindjes aan elkaar kunnen knopen, wanneer het om bepaalde gebeurtenissen gaat, want soms krijgen lezers de indruk dat de auteur een te bescheiden uitleg geeft. Daarnaast kan het zijn dat bepaalde feiten er bij de lezer nog niet helemaal ingaan.

Pas in de laatste honderd bladzijden lijkt het op een hele, logische manier samen te komen, op zijn plaats te vallen, en worden er meer details ontrafeld. Op die manier wordt duidelijk waarom Týr tot die ene conclusie is gekomen. Een knap staaltje technologische toekomst schrijven, met een bijzondere twist.

Saskia Boree.png Saskia Boree

Ik ben Saskia Boree. Boeken recenseren doe ik sinds 2013. Ik schrijf zelf ook verhalen, een hobby dat ik sinds mijn achtste uitoefen. In 2009 gaf ik zelf een boek uit, en zag SJM Schrijft in datzelfde jaar het levenslicht. Dat is een blog waar ik mijn recensies verzamel. Ik heb veel auteurs geholpen met proeflezen, en lees vrijwel de meeste genres. Enkele favoriete genres: thrillers, horror, suspense, sciencefiction en (urban) fantasy. Favoriete auteur is Stephen King. Sinds kort ben ik ook gastvrouw bij dBieb, en werk ik zo nu en dan als redacteur voor een plaatselijke nieuwssite.

All author reviews
2 Comments
  • Stefan Grondelaers (not verified)
    20 December 2024, 21:42
    5

    In Týr staan de vragen centraal die onze vroege 21ste eeuw het hardst in de ban houden: is AI nog een hulpmiddel of is het een bedreiging geworden? Is haar opmars überhaupt te stuiten?

    Týr drijft die kwestie op de spits in een spannend verhaal over een juridisch superalgoritme dat ontworpen is om 100 % accuraat en onpartijdig te zijn, zodat slimme criminelen met handige advocaten niet langer de dans kunnen ontspringen.

    Het boek beschrijft de aanloop naar de vuurdoop van Týr, een complexe moordzaak met vertakkingen van het Zweedse Uppsala tot West-Afrika. Zal Týr erin slagen de echte schuldige aan te duiden? En zal het algoritme de wereld uiteindelijk mooier en rechtvaardiger maken?

    Maar Týr is meer dan een spannende roman, en Speelman is ook veel meer dan een “literair SF” auteur, zoals hij wel eens genoemd wordt: Speelmans sciencefiction is over vijftig jaar namelijk gewoon realiteit als we niet snel het roer omgooien.

    Týr speelt zich af in 2054, op een moment dat klimaatverandering niet zo nu en dan voor droogte en overstromingen zorgt, maar grote delen van de wereld onbewoonbaar heeft gemaakt; op een moment dat de Noord-Europese Alliantie en de West-Afrikaanse Federatie het geopolitieke resultaat zijn van extremistische ideologieën en anders-globalisme; op een moment dat klimaatactivisten en armoedebestrijders naar écht geweld grijpen om te redden wat er nog te redden valt.

    Týr speelt zich af in een virtueel geworden wereld die al onze zintuigen en ervaringen heeft overgenomen, niet alleen gamen en erotiek, maar ook eten en zelfs reizen. Maar onder die dystopische horror klopt het hart van een oudere wereld waarin mensen liefhebben, studeren, kunst creëren, op wereldreis gaan, en sublieme whiskey drinken; een wereld waarin mensen in weerwil van de overdaad aan virtuele prikkels gewoon zichzelf willen zijn: als mensen.

    Wie Týr leest, zal onmiddellijk de gelijkenis opmerken tussen Speelmans juridische algoritme en de beruchte chatbot ChatGPT, een algoritme dat getraind is om in een gigantische hoeveelheid tekstmateriaal patronen te ontdekken die het dan gebruikt om op (zelfs erg complexe) vragen antwoord te geven. Týr werkt eigenlijk niet anders, maar … Týr bestond al in de eerste stadia van het gelijknamige boek toen OpenAI de zoektocht naar chatbot nog moest beginnen….

  • Veerle Depauw (not verified)
    10 January 2025, 18:15
    4

    Rechtbankverslaggever Saskia Belleman, die onlangs in Nederland de Machiavelliprijs won voor haar podcast 'de zaak ontleed', is één van de vele (en betere) voorbeelden waar assissen- en andere misdaden besproken worden. Crimi-podcasts zoals deze rijzen al een tijdje als paddestoelen uit de grond, en brengen moordzaken en andere misdaden aan de man die de haren doen rijzen van menigeen. Er is onder de bevolking namelijk vooral onbegrip voor:
    1) teveel onopgeloste zaken (cold cases) door vb tunnelvisie en onderbemanning bij politie en justitie
    2) te lange wachttijden bij justitie
    3) onrechtvaardige straffen
    Meteen heeft de auteur Dirk Speelman de lezer dus mee in een thema waar velen verbolgen over zijn. Bovendien wordt ook meteen bij de eerste lezing geopperd dat Tyr mogelijks de oplossing zou kunnen brengen; een krachtige AI-machine, volgestouwd met onoverzichtelijke data om tot een volledig objectieve (en dus ook) rechtvaardige rechtspraak te komen. De auteur neemt de lezer mee in een verkenning van hoe dit in de nabije toekomst (2054) zou kunnen lopen. Bijzonder spannend is de eerste keer dat een moordzaak voorkomt, en Tyr een uitspraak doet. Het is een page-turner die de kijk op onze mogelijke toekomst, de mogelijkheden van AI in de rechtspraak, en een spannende moord op intelligente wijze verbindt.

Write your review!
Reactie