‘Fluister mij je hart, ik luister altijd’, zijn de vaak terugkerende woorden die als een zachte warme windvlaag door de historische oorlogsroman van de debuterende Johan van den Ende zweven. Witter Zwart is als twee contrasten; wit en zwart, liefde en haat, oorlog en vrede, waarheid en leugen, dood en leven, gehoorzamen en weigeren, hoop en teleurstelling, …ze komen er allen in voor. Van den Ende laat met de verschijning van deze oorlogsroman, een langgekoesterde droom werkelijkheid worden. De titel doet de inhoud eer aan want dilemma’s kunnen niet talrijker en groter zijn dan door de auteur worden beschreven.

In het Europa waar het Naziregime van Hitler regeert, hebben twee vrienden, Helmut Von Schlagen en Marco Sebastini Corletti zich bij de SS aangemeld. Na eerst een periode in kamp Dachau te hebben gediend, worden ze naar het opstandige Italië gestuurd. De reden is dat het verzet van de partizanen, die zich gesteund weten door het Vaticaan, gericht tegen het Nazi Duitse bewind, volgens ‘Berlijn’ te groot wordt. In de geschiedenis is dit moment in de periode eind ’43, begin ’44 van de vorige eeuw terug te vinden. Von Schlagen annexeert een landgoed om dit als Nazi-hoofdkwartier in te gaan richten. De joods Italiaanse eigenaar Nando Tandori en zijn gezin worden naar een bijgebouwtje verbannen. Vanaf dit moment worden de verschillen tussen beide vrienden steeds explicieter en daar waar Von Schlagen zich als een stereotype SS’er profileert dat zich in een walgelijke jodenhaat en bijna grenzeloze gewelddadigheid uit, groeide de twijfel bij Marco al bij wat hij zag in Dachau en handhaaft zich omdat de joodse familie Tandori geen onbekende voor hem is en hij gevoelens krijgt voor Ester Tandori, de uiterst muzikale dochter. In een aantal opeenvolgende opdrachten wordt het voor Marco steeds moeilijker om zich te manifesteren en ondertussen onopvallend te manoeuvreren in de wereld van Hitler en het beschermen van de mischlingfamilie. Tot hij, direct vanuit de Berlijnse top, een opdracht ontvangt die niet mag mislukken en hij gedwongen wordt om keuzes te maken….

Tegen de donkere achtergrond van WO-II heeft Van den Ende een uiterst geslaagde poging gedaan om dit te combineren met een indrukwekkende roman. Het verhaal ontwikkelt zich volledig via de talloze dialogen en die keuze van de auteur effectueert de betrokkenheid van de lezers. Want tijdens die inhoudelijk helder neergezette, goed begrijpbare en makkelijk leesbare gesprekken, wordt een realistisch beeld neergezet van de toenmalige situaties in Duitsland en Italië. Zowel de cursief gedrukte persoonlijke dagboekfragmenten als deze dialogen zijn beladen met de donkere tragedie die zich destijds over de bevolking uit heeft gestrekt en in hun poriën zijn gedrongen. Een klein puntje van aandacht is het begin van het verhaal waarin soms te veel en te lang in details wordt bewogen zonder dat dit iets onmisbaars toevoegt voor het vervolg. Pas later blijkt het niet allemaal noodzakelijk te zijn geweest om het verhaal te kunnen doorgronden. Met het opnemen van gebeurtenissen die destijds hebben plaatsgevonden en dit ook nog met bestaande personages uit die tijd, bewijst Van de Enden ook de research heel serieus te hebben genomen. Mede omdat achtergrond, gedachtegang, situatie en sfeer van destijds plus de motivatie van een aantal gebeurtenissen met succes zijn geïntegreerd in het verhaal.

Voor het geven van de historische verantwoording dat bij deze categorie romans te doen gebruikelijk is, wordt door de auteur in het boek doorverwezen naar de site wat jammer is, maar daar blijven lezers vervolgens steken op de belofte dat aan die informatie nog wordt gewerkt. Dat is een gemiste kans om lezers meer inzicht te geven in de gekozen onderwerpen en de educatieve waarde, dat dit verhaal echt wel heeft, daarmee te bevestigen.