Een van de keerpunten in de Tweede Wereldoorlog was de beslissing van Adolf Hitler om ‘bondgenoot’ Sovjet-Unie binnen te vallen. Dat gebeurde in juni ’41, en de operatie heette Barbarossa. Stewart Binns schreef er zijn boek Operatie Barbarossa over.

Binns is een Britse auteur en filmmaker en hij besloot in de oorlog aan het Oostfront te duiken. Het interessante aan Operatie Barbarossa is dat het boek vooral vanuit Russisch oogpunt is geschreven. Binns beschrijft de oorlog vanuit de datsja van Stalin tot aan het front en dat maakt het boek veelomvattend.

De oorlog aan het Oostfront start in ’41 wanneer Duitse troepen onaangekondigd het grondgebied van de Sovjet-Unie betreden. Hun doel; zo snel mogelijk oprukken naar onder andere Moskou om vóórdat de winter invalt, de nekslag te hebben uitgedeeld.

We weten inmiddels dat het anders liep. De Duitse aanvallen liepen vast en eind ’42 draaide de strijd definitief om, toen de Russen de Duitsers bij Stalingrad versloegen. Wat volgde wat 2,5 jaar van terugslaan van de Duitsers richting Berlijn, met daar de ultieme eindstrijd. Dat is overigens interessant; het boek heet Operatie Barbarossa maar beslaat niet alleen die operatie (die eind december ’41 afliep), maar de gehele strijd tot mei ’45.

Binns beschrijft de oorlog aan het Oostfront zoals het was; rauw, wreed en ontzettend heftig. De getallen die de auteur presenteert zijn onvoorstelbaar. Miljoenen soldaten én burgers komen in de strijd om. Niet alleen aan het front, maar ook daarachter. Want zowel de Duitsers als de Russen hebben eenheden die op jacht gaan naar opstandelingen en andersdenkenden. Naast de strijd beschrijft de auteur ook de Endlösung, de moordzuchtige haat van de Duitsers tegen de Joden. Hij laat zien dat de holocaust aan het Oostfront al snel afschuwelijke vormen aannam.

Indrukwekkend is de omslag in de strijd. Want het was een wonder dat de Russen zich na ’41 wisten op te richten. Zoals Binns zelf beschrijft:

“Wilde de Sovjet-Unie overleven dan moest zich en serie bijna miraculeuze omstandigheden voltrekken: Hitler moest catastrofale blunders maken, de Wehrmacht moest vastlopen, het Russische weer moet een beslissende rol gaan spelen, het Rode Leger moest naar een buitengewoon hoog niveau worden getild en de Sovjetburgers moeten de hulpbronnen produceren die voor de oorlog noodzakelijk waren.”

Bovenstaande is zoals het boek aangeeft, allemaal gebeurd. Naast de heftigheid zorgt dit inzicht ervoor dat de lezer niet anders kan dan onder de indruk zijn van de Russische inspanning.

Net wanneer de lezer denkt dat Binns wel erg richting de Russische kant leunt, laat hij ook zien hoe wreed de Sovjets tekeergingen toen ze eenmaal de Duitse grens over waren gestoken. De taferelen die Binns beschrijft, ontnemen de adem. De verkrachtingen, plunderingen en moorden zorgen ervoor dat de lezer -wederom- sprakeloos is.

Operatie Barbarossa is een toonaangevend boek over de strijd aan het Oostfront. Het is verplichte kost voor de liefhebber van historie. De kleine minpunten (verwijzing naar afbeeldingen die er niet zijn, of de Britse luchtmachtafkorting RAF als Rote Armee Fraktion uitleggen wat overigens ook door de vertaler kan zijn gedaan) doen daar niets aan af.